Jądro nieufności

autor zdjęcia: mat. pras.

źródło: Rzeczpospolita

Niemieckie kino i telewizja od lat próbują wypracować estetykę nieobecności, która pozwala przekazać niewyrażalne: napięcie, niepokój, rozpad zaufania do świata. Przykładem dokument „Unter Kontrolle”

W Niemczech lęk przed atomem zyskał wyjątkowo głęboki, kulturowo zakorzeniony wymiar. Dlaczego? Odpowiedź leży na styku geografii, historii i tożsamości zbiorowej.

W niemieckiej kulturze lęk przed atomem nie przybiera formy spektakularnych eksplozji ani technologicznych fascynacji rodem z amerykańskiego science fiction. To nie wyobrażenie siły, lecz przeżycie bezsilności – emocjonalne dziedzictwo czasów zimnej wojny, poczucia bycia polem bitwy cudzych potęg i wewnętrznego rozpadu zaufania do postępu. Atom w niemieckim imaginarium to nie cud inżynierii, lecz bezosobowy monolit, zapowiedź katastrofy, której nie sposób dokładnie zobaczyć – ale którą można odczuć jako niepokój, napięcie, niepewność.

Już od lat 50. XX wieku pojawia się w debacie publicznej pojęcie „Atomtod” – śmierci atomowej – które nie tyle opisuje militarną zagładę, ile stan zbiorowej egzystencjalnej grozy. W RFN rozwija się ruch antyatomowy, który z czasem stanie się jedną z głównych form obywatelskiego zaangażowania. Protesty przeciw rozmieszczeniu głowic NATO, przeciw budowie reaktorów w Brokdorf czy Wackersdorf, przeciwko zakładom składowania odpadów radioaktywnych – wszystko to układa się w opowieść, gdzie technologia staje się językiem władzy, a sprzeciw – formą odzyskiwania głosu przez lokalne społeczności.

W tym kontekście kultura filmowa nie przedstawia atomu jako obiektu, lecz jako symptom cywilizacyjnego kryzysu. To kino napięcia między pamięcią a przyszłością, między...