Ser, robaki i algorytmy

Zrekonstruowane przez włoskiego historyka Carlo Ginzburga dzieje XVI-wiecznego młynarza, który stanął przed inkwizycją za swoją oryginalną koncepcję wszechświata i ludzkości, mają sporo wspólnego z naszym odbiorem treści. Krótko mówiąc, czy Menocchio byłby dziś płaskoziemcem i wierzyłby w deep state?

Stojąc przed trybunałem inkwizycyjnym, nikomu nieznany młynarz bronił swoich poglądów, wskazując dwie rzeczy: czytam książki i umysł mam żywy. Carlo Ginzburg (rocznik 1939) napisał książkę, która nie tylko wydobywa z mroków niepamięci owego młynarza, ale również zadaje pytanie o „niebezpieczeństwo”, jakim jest poruszenie wyobraźni uczynione za pomocą słowa pisanego. Dyskusja trwa od kilkudziesięciu lat, a opublikowane właśnie w Państwowym Instytucie Wydawniczym wznowienie „Sera i robaków” nieoczekiwanie trafia na swój czas. Jest to bowiem książka o nas współczesnych bardziej, niż nam się to kiedykolwiek wydawało.

Skąd w tym umyśle tak pomysłowy obraz

Młynarz na imię miał Domenico Scandelii, a nazywany był Menocchiem. Pod koniec XVI wieku zatrzymany został przez Święte Oficjum (inkwizycję) za poglądy, które głosił. Przesłuchujący skwapliwie zapisywali przekonania Menocchia, z którymi ten niespecjalnie się krył. Wydaje się, że uwaga, z jaką słuchali go inkwizytorzy, jedynie podsycała jego śmiałość. Im chętniej był słuchany, tym obficiej mówił. Im bardziej oniemieli ze zdumienia byli słuchacze, tym bardziej kreatywny był przesłuchiwany.

Zaskakuje brak ostrożności w głoszeniu poglądów, choć Menocchio zdawał sobie sprawę, że inkwizytorzy mają dla niego raczej więzienie, tortury,...