Opór bez wojny

źródło: PAP

Ostatnim prezesem WiN był ppłk Łukasz Ciepliński, aresztowany przez UB w listopadzie 1947 r. Przez ponad trzy lata przebywał w więzieniu mokotowskim, gdzie był torturowany. Podobny los spotkał jego najbliższych współpracowników. Wszyscy zostali rozstrzelani 1 marca 1951 r. Na zdjęciu pomnik ich pamięci, odsłonięty w listopadzie 2013 r. w Rzeszowie, który wyzwoliły oddziały AK pod dowództwem Cieplińskiego

Założenia głównej organizacji powojennego podziemia dalece odbiegały od gloryfikowanej dziś bezkompromisowej walki zbrojnej 
z komunistami. Działające oddolnie zrzeszenie Wolność i Niezawisłość miało paraliżować posunięcia komunistów i ułatwiać funkcjonowanie jawnej opozycji.

Na początku września 1945 r. grupa pozostałych w kraju wysokich oficerów Armii Krajowej powołała nową organizację – Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN). Rezygnując z militarnego charakteru dalszej działalności, za cel stawiała sobie ona polityczną walkę o realizację Testamentu Polski Walczącej. „Nie naszą jest winą, że podstawowe prawo wolnego obywatela w demokratycznym państwie – prawo zrzeszania się, musimy realizować w postaci tajnej" – stwierdzali w deklaracji ideowej założyciele WiN. Jej wymowa, zwłaszcza dziś – w dobie forsowania bardzo uproszczonego obrazu powojennego podziemia – może zaskakiwać.

Inicjatorzy WiN głosili potrzebę prawdziwej, bazującej na wzorcach anglosaskich, demokratyzacji życia polskiego i przeprowadzenia gruntownych reform społecznych (te podejmowane przez komunistów oceniali jako powierzchowne). Potępiając „urągającą suwerenności" samowolę bezpieki i domagając się opuszczenia Polski przez obce wojska, odżegnywali się od „opartej na błędnych założeniach antydemokratycznej działalności ugrupowań skrajnych". W ten sposób wyrażali krytyczny stosunek do części konkurencyjnego, usiłującego zdominować podziemie za sprawą radykalnej retoryki, nurtu narodowego. Deklarując konieczność ułożenia partnerskich relacji z ZSRR, co wynikało z położenia międzynarodowego Polski, zwracali uwagę na krzywdzący wymiar jednostronnych decyzji powziętych w sprawie polskiej granicy...