Gminy i powiaty – konsolidacja nie rozwiąże problemów

Samorządy | Bezrefleksyjne zmiany w lokalnych strukturach społecznych są niepotrzebne Marian Kachniarz

Wieloletnie funkcjonowanie gmin i powiatów daje podstawy do refleksji, czy obecny podział terytorialny kraju zapewnia ich sprawność. Nie tylko doświadczenie i zdiagnozowane dysfunkcje mogą być podstawą do korekt, ale także zmieniające się dynamicznie uwarunkowania. Coś, co wydawało się dobre 30 lat temu, dzisiaj niekoniecznie spełnia swoje funkcje. Każda epoka tworzy nowe uwarunkowania i konteksty, które mają wpływ na zastane struktury.

Z analiz, raportów i debat nad systemem samorządowym w Polsce przebija czasem przekonanie, że zbyt wielkie rozdrobnienie struktur zwiększa koszty świadczonych usług. Konsolidacja powinna zatem prowadzić do ich obniżenia i podwyższenia sprawności. Prościej rzecz ujmując, można te poglądy sprowadzić do hasła, że gminy są za małe, a powiatów jest za dużo. Przeświadczenie to jest tak głębokie, że przybiera niejednokrotnie formę „oczywistej oczywistości".

Często autorzy takich opinii wskazują na doświadczenia europejskie i dominujące trendy światowe. Podążmy ich śladem i przeanalizujmy pokrótce sytuację. Mamy szczęście, bo w ostatniej dekadzie badania nad reformami terytorialnymi (i ich skutkami) znacznie się rozwinęły, a duży wkład w ich europejską dynamikę mają także rodzimi naukowcy (m.in. zespół prof. Swianiewicza z Uniwersytetu Warszawskiego).

Biorąc pod uwagę ostatnie 30 lat, ogólny bilans zmian wskazuje na...