Miasto – mimo wszystko

źródło: Shutterstock

Główny Urząd Poczty i Telekomunikacji w Skopje, jakby żywcem wyjęty ze świata Tolkiena, owoc pracy architektów odbudowujących zniszczone miasto

Wystawa w krakowskim Międzynarodowym Centrum Kultury to przypomnienie 
o kataklizmie, który zniszczył macedońskie Skopje w 1963 roku, a także o lawinie solidarnych gestów ze świata po tragedii. Także ze strony polskich architektów i artystów, którzy zapisali piękne karty w historii odbudowy bałkańskiego miasta.

Do tragedii doszło o godz. 5.17 czasu miejscowego 26 lipca 1963 roku. Pierwszy wstrząs trwał 20 sekund, był stosunkowo płytki, zniszczył jednak 80 proc. 300-tysięcznego Skopje. Na miejscu zginęło 1070 osób, 4 tys. odniosły obrażenia, 100 tys. straciło dach nad głową. Jak domki z kart zawaliły się biblioteka, muzeum, poczta, meczet, siedziby dwóch państwowych banków i dwóch hoteli. Pod gruzami jednego z nich, Merkurego, znalazło się 180 gości – niemal wszyscy zginęli.

Zatrzymany zegar

Do historii przeszła akcja ratownicza na dworcu kolejowym, na którym – gdy zatrzęsła się ziemia – przebywało mnóstwo pasażerów czekających na pociąg do Belgradu. Przybyli z Francji ratownicy przekopali się przez ośmiometrową stertę gruzu i po 72 godzinach dotarli do 13 ocalałych. Paradoksalnie, zachował się średniowieczny, osmański Kamienny Most na rzece Wardar w miejscu, gdzie wstrząsy ze względu na muliste dno były szczególnie silne. Pozostał też zegar na budynku dworca, który zatrzymał się w chwili wstrząsu. Od tej pory przypomina o tym, co się stało.

Następnego dnia na miejscu pojawił się marszałek Josip Broz Tito, by zapowiedzieć, że Skopje – pierwsze miasto zniszczone w Europie po II wojnie światowej – mimo żelaznej kurtyny, która podzieliła świat na wrogie obozy, zostanie odbudowane solidarnością wszystkich narodów. Miało to...