Czarne posępne mury wznoszące się ku niebu…

źródło: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy

Budowa muru warszawskiego getta na ul. Grzybowskiej przy Granicznej

W większości miejscowości granice gett wytyczały konkretne ulice albo wyznaczały je drewniane parkany lub zasieki z drutu kolczastego. Ceglane mury postawiono w nielicznych miastach, wybudowano je między innymi w Warszawie, Krakowie, a także Nowym Sączu.

W okresie II wojny światowej na terenie Generalnego Gubernatorstwa (GG) i Bezirk Bialystok funkcjonowało niemal 400 gett, a na obszarze całych okupowanych ziem polskich było ich ponad 600. Większość z nich Niemcy utworzyli w latach 1940–1941. Jedne funkcjonowały miesiącami, inne zakładano tuż przed deportacją ludności żydowskiej do obozów zagłady.

Średniowieczne inspiracje

Odrębne dzielnice dla Żydów oraz specjalne dla nich oznaczenia nie były koncepcją stworzoną przez niemieckich nazistów. Takie rozwiązania stosowano już w średniowieczu. Po czwartym soborze laterańskim, w 1215 roku, Żydzi i muzułmanie zostali zobowiązani do noszenia elementów ubrań odróżniających ich od chrześcijan. Sam termin „getto" wywodzi się z kolei od wydzielonej dla Żydów dzielnicy utworzonej w 1516 roku w Wenecji. Słowo to oznaczało odlewnię, hutę i powstało w części miasta, z którą właśnie sąsiadowała odlewnia. Korzeni tej nazwy upatruje się też we włoskim słowie „borghetto", oznaczającym miasteczko lub niewielką dzielnicę. W Rzymie wydzielono dla Żydów kwartał, a proces jego tworzenia przypominał ten powielony wieki później przez Niemców. Wychodzącym poza ten obszar nakazano oznakować ubrania żółtym kółkiem. Getto rzymskie miało oddzielać chrześcijan od „nieczystego ciała Żyda" i jego „kalającego dotyku"....