Lekcja latania

Nie wiadomo, kim był, ani nawet jak się nazywał. Poza tym, że pewnego sierpniowego popołudnia cudem uniknął najpierw linczu, a potem aresztowania, nie wydarzyło się w jego życiu pewnie nic z naszego punktu widzenia godnego uwagi. Gdyby nie dziennik prowadzony przez jednego z zachodnich ambasadorów, w ogóle nie dowiedzielibyśmy się o istnieniu człowieka, który śmiał wątpić. W sierpniu 1939 roku miał głośno podzielić się w autobusie czy na ulicy przekonaniem, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo otrzymania od Niemców solidnego łupnia. Prawdopodobnie użył takich właśnie albo bardzo podobnych słów. Przecież eksperci, dziennikarze, ci wszyscy, którzy wiedzą, jak należy „o tych sprawach" mówić, byli dokładnie przeciwnego zdania. Tamtego lata trzeba było nie przeczytać wielu artykułów, nie wysłuchać mnóstwa przemów i nie wziąć udziału w niejednej dyskusji, żeby zachować trzeźwość myślenia.

Ale od tej wysepki zdrowego sceptycyzmu ważniejszy jest otaczający ją wzburzony patriotyzmem ocean. Bo to on wówczas decydował. Wbrew dość mylącemu i niezbyt mądremu zwyczajowi historyków, z uporem maniaka dopasowujących do każdej wielkiej, historycznej decyzji nazwisko jakiegoś polityka. Józef Beck miał tamtego decydującego lata dużo mniej do powiedzenia niż chłopcy biegający po ulicach ze specjalnymi wydaniami gazet, najnowszym sprawozdaniem z kolejnych posunięć ministra spraw zagranicznych. Był ostatnim kamykiem u podnóża góry, lawina pędziła już od dawna, bez...