ZUS nie może ustalać płatnika składek dowolnie

Art. 83 ust. 1 pkt 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie dokonał zmiany podstawowej zasady systemu ubezpieczeń społecznych, iż płatnikiem składek jest rzeczywisty, a nie pozorny pracodawca. Przepisy ustawy systemowej są pochodne od pracy (działalności lub innych podstaw ubezpieczenia), a nie odwrotnie. Same w sobie nie kreują tytułu ubezpieczenia, w tym przypadku pracowniczego zatrudnienia. Sprawa o ustalenie płatnika składek już wcześniej nie stanowiła novum. Nowa regulacja z art. 83 ust. 1 pkt 1a nie otworzyła nowej kompetencji organowi rentowemu, a jedynie ją potwierdzała. Ustawodawca uznał, iż taka dodatkowa regulacja jest potrzebna, co wynika z równoczesnego dodania nowej regulacji w art. 38a ustawy systemowej, wynikającej z tego samego problemu.

Tak orzekł Sąd Najwyższy wyrokiem z 23 sierpnia 2022 r. (II USK 571/21).

Główne tło sprawy, którą rozpatrywał Sąd Najwyższy, stanowił dodany (od 13 czerwca 2017 r.) na mocy nowelizacji ustawy systemowej art. 83 ust. 1 pkt 1a, zgodnie z którym ZUS może wydać decyzję w zakresie ustalania płatnika składek. Okoliczności sprawy oparte były o pozorne, w ocenie Sądu Apelacyjnego, przejście zakładu pracy w rozumieniu art. 231 kodeksu pracy i wymagały rozstrzygnięcia, kto w spornym okresie pozostawał rzeczywistym pracodawcą – a więc i płatnikiem składek za ubezpieczonego.

W ustalonym przez sąd stanie faktycznym zawarte między spółkami umowy o przejęciu zakładu pracy dotyczyły jedynie transferu pracowników, a nie kontynuacji prowadzonej przez pracodawcę działalności. Nie obejmowały składników majątkowych służących realizacji zadań, zachowano strukturę i organizację zakładu pracy,...