Wyczekując katastrofy

autor zdjęcia: Jan Kochanowski/archiwum Elżbiety Jasińskiej/FOTONOVA

źródło: Rzeczpospolita

Zdjęcie z cyklu „Zabawy sadystyczne”. Na zdjęciu: Roman Jasiński i Stanisław Ignacy Witkiewicz „Witkacy” (pierwszy z prawej), Warszawa 1932 r.

18 września mija 85 lat od śmierci Stanisława Ignacego Witkiewicza. Słynny artysta popełnił samobójstwo po wejściu do Polski Armii Czerwonej. Katastrofa, której wyczekiwał od lat, zmaterializowała się. Zawarte w jego twórczości lęki są zaskakująco aktualne.

Inwazja Rosji na Ukrainę i trwające za naszą granicą okrucieństwa, rywalizacja amerykańsko-chińska i perspektywa nowego starcia mocarstw o przywództwo w świecie, przemiany technologiczne wywracające do góry nogami naszą codzienność i wnikające w naszą najbardziej intymną prywatność, rozwój sztucznej inteligencji, rozejście się polityczno-ideologiczne kobiet i mężczyzn… Powodów do obaw, że względnie proste, komfortowe i beztroskie życie Europejczyków z ostatnich dekad będzie odchodzić do przeszłości, nie brakuje.

Sam premier Tusk mówi, że „żyjemy w czasie przedwojennym”. Politycy dowolnych opcji odmieniają przez wszystkie przypadki „bezpieczeństwo”, przekonując, że to oni nam je zapewnią. Komentatorzy licytują się na wróżby, ile lat zostało nam do nieuchronnej wojny – czy dotykającej nas bezpośrednio inwazji Rosji na Polskę, czy też globalnego starcia Ameryki z Chinami grożącego światu zagładą. Teraz zaś zestawmy tę listę z tematami najważniejszych utworów Witkacego. Atak ze wschodu, przemiany technologiczne, mechanizacja życia i poczucie bycia trybikiem w machinie, utrata wolności jednostki, wojna płci, zagłada europejskiej cywilizacji wyniszczonej dekadencją, daremność lub niszczycielstwo rewolucji dokonywanych w imię wielkich idei, pojawiają się też Rosja i Chiny… A w tym wszystkim najbardziej poruszająca jest bezradność jednostki wobec...