Europa wyrwana z czarodziejskiej góry

Stary Kontynent znów musi pożegnać się z beztroską. Z sympatycznymi rozważaniami intelektualnymi, które mogą przybierać formę zjadliwych polemik, ale ostatecznie pozostają na papierze. Tomasz Mann uczy, że w podobnych sytuacjach pojawia się pokusa ucieczki w dekadencję.

12 sierpnia minęło okrągłe 70 lat od śmierci Tomasza Manna. 6 czerwca tego roku upłynęło też 150 lat od jego narodzin. „Czarodziejska góra”, obfite dzieło niemieckiego noblisty, zyskuje na aktualności wobec zaglądającego Europie w oczy ryzyka spadku globalnego znaczenia, grozy okrutnej wojny toczącej się na Starym Kontynencie i narastających sporów aksjologicznych.

Między powinnością a namiętnością

Urodzony wkrótce po zjednoczeniu Niemiec przez Bismarcka, a zmarły już w czasie Adenauerowskiej powojennej odbudowy, długowieczny Mann stworzył pomost między epokami. Pierwszym tematem jego młodzieńczej twórczości było właśnie brzemię imponującej przeszłości, słabość wrażliwej jednostki i przemijanie. Swoje osobiste doświadczenie dziecka zamożnej rodziny kupieckiej, które miało jednak talent artystyczny zamiast zdolności obracania pieniędzmi, Mann rozwinął (najpierw w opowiadaniach, a potem w wydanych w wieku zaledwie 26 lat monumentalnych „Buddenbrookach. Dziejach upadku rodziny”) w uniwersalną opowieść o napięciu między powinnościami zaradnych, statecznych mieszczan, szanowanych członków społeczeństwa, a pragnieniami i potrzebami poszczególnych indywidualności.

Punktem wyjścia Buddenbrooków (i dzieciństwa autora) były wciąż jeszcze żywe rodzinne wspomnienia o epoce napoleońskiej, podczas gdy ostatnie dwie dekady życia Mann spędził jako „sumienie Niemiec” mierzące...