Podpisują się swoimi rękami

źródło: Rzeczpospolita

Wykupienie się z poddaństwa było kosztowne. Zdarzało się, że można było spłacać należność w ratach. Za każdą wpłatę chłop dostawał stosowne pokwitowanie. Ilustracja jest XVI-wieczna rycina

Trzech starych poddanych z osad Kamienica i Zalesie, przynależnych do klasztoru klarysek w Starym Sączu, zeznawało pod przysięgą, że jedno z pól należących do roli zwanej Kupówka było od najdawniejszej pamięci zaorywane przez poddanego klasztoru.

Niewiele wiedzielibyśmy o dawnych kulturach oralnych, czyli przekazywanych z pokolenia na pokolenie ustnie, gdyby nie pismo, chociaż zawładnęły nim na okres kilku wieków dominujące grupy społeczne, przekształcając prawdziwą formę wydarzenia czy opowieści. Przeniesienie rzeczywistości do przyszłości w formie zapisek zawdzięczamy relacji człowieka i… gęsiom. To ich pióra, prowadzone ręką ludzką, pomagały przelać słowa na papier czerpany, znacznie trwalszy niż dzisiejszy. Zdania zapisane na papierze wykonanym ze zbutwiałych szmat znajdują się w archiwach państwowych i kościelnych od czterech stuleci. Pióro gęsie – skromny przyrząd kreślarski – po dziś dzień niekiedy można przypadkowo znaleźć w dawnej księdze.

Zapiski zawdzięczamy też na ogół tej nielicznej grupie mężczyzn pracujących jako pisarze. To przez ich wyobrażenie i sumienność – lub ich brak – w utrwalaniu mijającej rzeczywistości dziś próbujemy ją odtwarzać. To oni filtrują dla nas tamten świat. Kilometry bieżące aktów zachowanych luzem bądź poszytych w księgi świadczą o ludzkiej dbałości o zachowanie przeszłych zdarzeń – mimo klęsk elementarnych i tragizmu wojen.

Dokumentacja pozostała po tamtych czasach dotyczy przede wszystkim ludzi niepiśmiennych. Oni sami większość umów (niekonfliktowych; o pracę) zawierali ustnie. Przetrwałe w największej masie kategorie spraw to względnie obiektywne, suche metryki, źródła...