Pomoc pod pozorem neutralności

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Prezydent USA Franklin Delano Roosevelt podpisuje ustawę o Lend-Lease, 11 marca 1941 r.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Wizyta brytyjskiego premiera Churchilla i amerykańskiego dyplomaty Harrimana – m.in. w sprawie Lend-Lease – w Moskwie, wrzesień 1941 r.

autor zdjęcia: Leszek Nabiałek

źródło: Rzeczpospolita

Trasy konwojów arktycznych z pomocą dla ZSRR

źródło: hulton/corbis, archiwum „mówią wieki”

Kolumna amerykańskich ciężarówek Studebaker dla ZSRR w Iranie, 1943 r.

źródło: hulton/corbis, archiwum „mówią wieki”

Marynarze na pokładzie niszczyciela podczas jednego z konwojów arktycznych, 1942 r.

źródło: hulton/corbis, archiwum „mówią wieki”

Amerykańskie myśliwce i bombowce z Lend-Lease’u oczekują na przelot do ZSRR na lotnisku w Iranie

źródło: hulton/corbis, archiwum „mówią wieki”

Wyładunek brytyjskich czołgów Matilda w Murmańsku, lato 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Alianccy marynarze podczas arktycznego konwoju

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Niemiecki wodnosamolot He-115 bombarduje aliancki statek na Morzu Północnym

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Alianckie okręty zbierają się u brzegów Islandii przed wyruszeniem z konwojem do ZSRR

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Brytyjskie bombowce osłaniają z powietrza jeden z pierwszych konwojów do ZSRR, 1941 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Brytyjski krążownik HMS „Edinburgh” pływający w konwojach arktycznych, zatopiony w kwietniu 1942 r. na Morzu Barentsa

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Polski niszczyciel ORP „Garland”

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Oficerowie „Garlanda” obserwują morze podczas osłony konwoju PQ-16, maj 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Atak niemieckiego okrętu podwodnego na konwój PQ-16

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Niemiecki ciężki krążownik „Admirał Hipper” u wybrzeży Norwegii

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Załoga niszczyciela strzegącego konwoju atakuje bombami głębinowymi wykrytego U-Boota

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Brytyjski niszczyciel u boku lotniskowca na redzie portu w Archangielsku

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Brytyjska fregata HMS „Bickerton” w osłonie konwoju JW-59, wrzesień 1944 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Hitler i admirał Erich Raeder, dowódca Kriegsmarine, fotografia z 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Brytyjski lotniskowiec HMS „Victorious”, ktory brał udział w operacjach przeciwko niemieckiemu pancernikowi „Tirpitz”

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Brytyjski miniaturowy okręt podwodny – takie jednostki jesienią 1943 r. zaatakowały niemieckie duże okręty nawodne w norweskich fiordach

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Brytyjscy piloci przygotowują się do nalotu na „Tirpitza”, luty 1944 r.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

„Tirpitz” podczas ćwiczeń, 1942 r.

źródło: archiwum „mówią wieki”, hulton/corbis

„Tirpitz” podczas nalotu brytyjskich bombowców, 12 listopada 1944 r.

źródło: archiwum „mówią wieki”, hulton/corbis

Amerykański urzędnik liczy worki z fasolą i kukurydzą przed wysyłką do ZSRR

źródło: archiwum „mówią wieki”, hulton/corbis

Robotnice w brytyjskiej fabryce malują czołg Matylda Mk II przeznaczony dla Armii Czerwonej

źródło: archiwum „mówią wieki”, hulton/corbis

Grupa sowieckich żołnierzy przy amerykańskim fordzie G8T dostarczonym Armii Czerwonej w ramach Lend-Lease’u

Podczas drugiej wojny światowej, podobnie jak w latach 1914 – 1918, wysiłek wojenny aliantów znajdował oparcie w potężnej gospodarce amerykańskiej. Doświadczenia okresu międzywojennego nauczyły jednak Amerykanów, że niedobrze być wierzycielem dawnych sojuszników. Po pierwsze zadłużone kraje ententy, nie chcąc się dalej zadłużać, nie skorzystały z pomocy amerykańskiej podczas powojennej odbudowy, przez co Stany Zjednoczone przeżyły w latach 1920 – 1922 kryzys nadprodukcji. Po drugie sojusznicy i tak nie oddali długów wojennych. Najpierw się ociągali, a w 1931 roku, kiedy już trwał wielki kryzys, Amerykanie umorzyli te zobowiązania

Dlatego podczas drugiej wojny światowej żelazną zasadą, jaką kierowały się władze w Waszyngtonie, było to, by pomoc udzielana innym krajom nie generowała zadłużenia. Do grudnia 1941 roku Stany Zjednoczone pozostawały neutralne, a w społeczeństwie amerykańskim silne były nastroje pacyfistyczne i izolacjonistyczne. Mimo to większość Amerykanów sympatyzowała z aliantami, a nie z Trzecią Rzeszą. Chodziło zatem o to, by neutralność amerykańska, formalnie dotycząca obu stron, faktycznie była korzystna dla strony alianckiej.

Jeszcze przed wybuchem wojny Kongres uchwalił kilka ustaw o neutralności przewidujących w razie wybuchu konfliktu embargo na eksport broni do państw walczących. Szybko się okazało, że była to formuła korzystna dla Niemiec, które nie liczyły na zakupy broni w USA, a niekorzystna dla Wielkiej Brytanii, która zamierzała kupować broń amerykańską.

Dlatego już w listopadzie 1939 roku uchwalono nową ustawę o neutralności, opartą na zasadzie cash and carry (dosłownie: „płać i zabieraj ze sobą”). Państwa walczące mogły kupować broń w USA pod dwoma warunkami: musiały płacić gotówką (by nie powstawał dług) i same odbierać towar z amerykańskich portów (by marynarze amerykańscy nie narażali życia, wożąc takie ładunki). Ta formuła neutralności odpowiadała Wielkiej Brytanii, która panowała na morzu i – w przeciwieństwie do Trzeciej Rzeszy – mogła importować towary z USA....