Chińskie rozgrywki Tokio i Moskwy

źródło: Rzeczpospolita

Rosyjsko-japońskie negocjacje pokojowe w Portsmouth, sierpień 1905 r.

źródło: Rzeczpospolita

Starcie Rosjan z Japończykami w Korei, rysunek japoński, 1904 r.

źródło: Rzeczpospolita

Pozycje Japończyków z 8. Armii na chińskim Wielkim Murze

źródło: Rzeczpospolita

Mao Zedong wśród komunistycznych partyzantów, lata 40.

źródło: Rzeczpospolita

Żołnierze chińscy pozdrawiają gen. Czang Kaj-szeka, 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Pu Yi – ostatni cesarz Chin, w latach 1934 – 1945 cesarz Mandżukuo

źródło: Rzeczpospolita

Załoga sowieckiego samochodu pancernego nad Chałchyn-goł, lato 1939 r.

źródło: Rzeczpospolita

Gwardia cesarska Mandżukuo podczas ćwiczeń strzeleckich, lata 40.

źródło: Rzeczpospolita

Sowieckie czołgi i piechota atakują nad Chałchyn-goł, sierpień 1939 r.

źródło: Rzeczpospolita

Mandżurska stalownia pracująca na potrzeby Japończyków

źródło: Rzeczpospolita

Oddział japońskiej Armii Kwantuńskiej podczas przeglądu, lata 40.

źródło: Rzeczpospolita

Stalin i Churchill na konferencji jałtańskiej, luty 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Odprawa oficerów sowieckiego 5. Korpusu Pancernego przed atakiem na Mandżurię, początek sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Mieszkańcy Mandżurii pozdrawiają sowieckich pancerniaków, połowa sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Sowiecki monitor na mandżurskiej rzece Sungari, sierpień 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Żołnierze sowieccy przy japońskich czołgach zdobytych w Harbinie, koniec sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Sowieckie czołgi w górach Xingan podczas operacji mandżurskiej, sierpień 1945 r

źródło: Rzeczpospolita

Żołnierze 1. Frontu Dalekowschodniego podczas walk w Mandżurii, sierpień 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Marynarze sowieckiej Floty Oceanu Spokojnego w zdobytym Port Artur, koniec sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Armia Czerwona wkracza do Harbinu, 20 sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Japońscy parlamentariusze podchodzą do pozycji sowieckich pod Harbinem, 19 sierpnia 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Ruiny Nagasaki po wybuchu amerykańskiej bomby atomowej

źródło: Rzeczpospolita

Sowieckie T-34 pod Port Artur, sierpień 1945 r.

źródło: Rzeczpospolita

Żołnierze Armii Kwantuńskiej składają broń pod Harbinem, 19 sierpnia 1945 r.

Do drugiej wojny światowej w wyścigu o dominację w Azji Południowo-Wschodniej bezapelacyjnie prowadzili Japończycy. Po zwycięstwie w wojnie z Chinami (w latach 1894 – 1895), a następnie z Rosją (1904 – 1905) zaczęli rozszerzać swoje wpływy w Korei, którą anektowali w 1910 roku, i w Chinach. Pokonana Rosja – z niewielkimi siłami lądowymi i bez floty na Dalekim Wschodzie, którą Japończycy zniszczyli pod Cuszimą – biernie przyglądała się ich ekspansji. Japonia zaś w 1918 roku ochoczo przyłączyła się do interwencji wojskowej mocarstw zachodnich i USA, które m.in. na Syberii wspierały walczącego z bolszewikami przywódcę białych adm. Aleksandra Kołczaka. Jednak marzenia o podboju zasobnej krainy, pod presją aliantów zaniepokojonych wzrostem ich potęgi, musieli porzucić.

Sowieci, pomni klęski sprzed prawie dwóch dekad, nie ważyli się zadrzeć z Japończykami. Prawda, udało im się wyeksportować rewolucję bolszewicką do Mongolii, tworząc tam z jednej strony państwo buforowe, a z drugiej przyczółek na drodze do Chin. Starali się też włączyć w zamęt chińskiej wojny domowej, wspierając doradcami wojskowymi najpierw Kuomintang, a później chińskich komunistów z Mao Zedongiem na czele. Działali jednak dyskretnie.

ZSRR poprzez Komintern wspierał działalność utworzonej z jego pomocą w 1922 roku Komunistycznej Partii Japonii. Dyrektywy dla KPJ szły prosto z moskiewskiej centrali, a ich wyrazem był program partii – sformułowany w tzw. tezach z 1927 roku, a następnie w tezach z 1932 roku – który głosił obalenie monarchii, konfiskatę ziemi prywatnej oraz nacjonalizację sektora bankowego i przemysłu.

Japończycy nie pozostawali dłużni. Mimo że w 1925 roku nawiązali stosunki dyplomatyczne z ZSRR, za wszelką cenę starali się osłabić jego wpływy w Chinach (zwłaszcza w sąsiadującej z Syberią Mandżurii) oraz popsuć stosunki sowiecko-chińskie. Wiedzieli, że dla Kremla oczkiem w głowie jest zbudowana jeszcze za czasów carskich przebiegająca przez Mandżurię Wschodniochińska Kolej Żelazna (ros. KWŻD), która znajdowała się pod wspólnym, sowiecko-chińskim, zarządem. W 1929 roku wywiad japoński, który od dawna penetrował mandżurskie mniejszości etniczne,...