Warszawskie dzieci w boju

autor zdjęcia: Krzysztof Skłodowski

źródło: Fotorzepa

Waldemar Nowakowski w chwili wybuchu powstania miał zaledwie 12 lat.

autor zdjęcia: Krzysztof Skłodowski

źródło: Fotorzepa

Jerzy Turzewski był najmłodszym powstańcem walczącym na Starym Mieście.

autor zdjęcia: Krzysztof Skłodowski

źródło: Fotorzepa

Waldemar Nowakowski

autor zdjęcia: Krzysztof Skłodowski

źródło: Fotorzepa

Jerzy Turzewski

W sierpniu 1944 roku na ulicach stolicy walczyło ponad tysiąc małych powstańców. Niemcy nie mieli dla nich litości.

Teoretycznie w Powstaniu Warszawskim mogli walczyć ci, którzy ukończyli 16 lat. W praktyce było inaczej. Na stołecznych barykadach pojawiały się już nawet dziewięcioletnie dzieci.

– Trudno podać dokładną liczbę najmłodszych powstańców. Problem jest bowiem nawet z dokładnymi obliczeniami dotyczącymi całości regularnych sił powstańczych – mówi „Rz" Mariusz Olczak, historyk Polskiego Państwa Podziemnego. Dodaje jednak, że zwykle tę grupę powstańców szacuje się na 1100–1200 osób. – W nielicznych przypadkach prowadzono w oddziałach ich ewidencję, część młodych ludzi przystępowała jednak do oddziałów powstańczych na bieżąco w czasie walk – wyjaśnia historyk.

Wkręcić się do walki

Jerzy Turzewski ps. Karwowski, najmłodszy powstaniec ze Starówki (104. kompania AK), działalność konspiracyjną rozpoczął od przenoszenia bibuły.

– Byłem wychowywany w duchu patriotycznym. Sam się do tego rwałem – opowiada Turzewski, który w godzinie W miał 13 lat. – Psychicznie i duchowo czułem się dorosły. Przeżyłem przecież prawie pięć lat okupacji – wspomina.

W trakcie walk mali powstańcy nie strzelali. Pełnili funkcje pomocnicze jako sanitariusze i łącznicy.

Na udział w walkach miał zgodę matki, ale wymusił ją szantażem. – Powiedziałem jej, że jeśli się zgodzi, to...