Głowy w maciejówkach

źródło: Ośrodek Karta

15 sierpnia 1913 na ulicy Marszałkowskiej w Zakopanem: przemarsz Kompanii Strzeleckiej. Na czele, obok komendanta Józefa Piłsudskiego, Kazimierz Sosnkowski, czwarty od prawej – dowódca plutonu Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Czy mogli sobie wyobrazić, co będą robić za rok? Za siedem lat? A za 27?

źródło: Archiwum autora

„Wymarsz Kompanii Kadrowej”, propagandowa pocztówka pędzla Jerzego Kossaka

źródło: CAF/PAP

„Przegląd Kompanii Kadrowej na Błoniach przed wymarszem”. Sierpniowy, czarno-biały kadr

Nazwisko Piłsudskiego tak zrosło się 
z Legionami, że w powszechnej opinii jest ich twórcą lub dowódcą 
albo jednym i drugim.

Piłsudski nie był pierwszym, który po klęsce powstania styczniowego podjął sprawę walki zbrojnej o niepodległość. Ale, jak pisał Władysław Studnicki, jeden z tych, którzy ją głosili: „Od rzucenia i nawet spopularyzowania idei polskiego bojowego pogotowia przygotowania do realizacji tegoż pogotowia leży olbrzymia przestrzeń przepełniona wielkimi trudnościami. Kto tę przestrzeń opanuje, trudności przezwycięży, ten będzie twórcą polskiego militaryzmu". Studnicki uważał, że poza Piłsudskim nie ma nikogo innego, kto mógłby tej rzeczy dokonać.

Pod koniec 1907 r., kiedy dogorywała nad Wisłą rebelia przeciw Rosji, Piłsudski pisał do Witolda Jodki-Narkiewicza, jednego z najbliższych współpracowników w PPS-Frakcji Rewolucyjnej, że pracuje nad „agitacją militarną", czyli bojowym przygotowaniem się do rewolucji. A tak naprawdę – do powstania. Nie miała być to bowiem powtórka  lat 1905-1907: wieców, rezolucji, strajków, demonstracji, ulicznych strzelanin, zamachów na carskich żandarmów i policjantów.

Piłsudski studiuje doświadczenia powstania styczniowego, wojny burskiej i rosyjsko-japońskiej. W „Robotniku" publikuje artykuł „Jak mamy się gotować do walki zbrojnej". Na dobry początek trzeba szerzyć wiedzę o walce z wojskiem,  przekazywać innym doświadczenie zdobyte podczas „psiej służby pod batem" w armiach...