Przegrane zwycięstwa, zwycięskie klęski

źródło: Rzeczpospolita

Bogusław Chrabota

Mam wrażenie, że my, Polacy, mamy w sobie jakąś paranoiczną skłonność do absolutyzowania klęsk i zwycięstw. Na dodatek widzimy je punktowo, w oderwaniu od szerszych kontekstów i procesów, w których są zawieszone. A przecież historia jest przekorna. To, co jednym wydaje się zwycięstwem, dla innych może być klęską. To, w czym jedni dostrzegają symptomy triumfu, dla innych może być zapowiedzią ostatecznej porażki. Przerabiamy to zresztą tu, nad Wisłą, co roku przy okazji powstańczych rocznic. Trudno jednak nie myśleć o Powstaniu Warszawskim pod koniec lata, zwłaszcza w stolicy, która nigdy tak naprawdę nie otrząsnęła się z powstańczej traumy. I pewnie nie otrząśnie. Ale nie o powstaniu tym razem.

Ilekroć myślę o antynomiach w pojmowaniu historii, przychodzi mi na myśl kariera Napoleona Bonaparte i większość z jego wojennych przedsięwzięć. Ma zresztą Korsykanin, podobnie jak nasi powstańczy dowódcy, mniej więcej tyle samo gorliwych wyznawców, co zaprzysięgłych wrogów, w Anglii, Niemczech, a nawet samej Francji. Geniusz? Bez wątpienia. Bóg wojny? Też trudno mieć wątpliwości. Ale konstruktor czy burzyciel? Sprawca chaosu czy inżynier,...