Sokrates z Pragi

źródło: Getty Images

Karta 77, której jednym z rzeczników był Jan Patočka, połączyła ludzi z przeróżnych środowisk. Na zdjęciu dysydenci i sygnatariusze Karty, pozbawieni prawa do występów publicznych, wystawiają „Makbeta” w prywatnym mieszkaniu w Pradze, 1970 r. Od lewej: dramaturg Pavel Kohout, autor tekstów piosenek Vlastimil Třešňák, aktor Pavel Landovský, aktorka (i gospodyni tego mieszkania) Vlasta Chramostová oraz córka Kohouta Tereza.

źródło: Wikipedia

Jan Patočka. Dzieje Europy są dziejami wolności.

Pisma urodzonego 110 lat temu Jana Patočki inspirowały najwybitniejszych współczesnych filozofów. Jednocześnie przez swoją działalność opozycyjną głęboko wpłynął on na Vaclava Havla i wielu innych czechosłowackich opozycjonistów.

Życie i dzieło Jana Patočki zostały głęboko naznaczone przez oba dwudziestowieczne totalitaryzmy. Ważny dla rozwoju młodego filozofa pobyt w Niemczech w latach 1932–1933 wiązał się nie tylko ze spotkaniami z wielkimi myślicielami, Edmundem Husserlem i Martinem Heideggerem. Był to również czas przejmowania władzy przez narodowych socjalistów. Jeszcze po wielu latach Patočka wspominał, że doświadczenie to zmuszało go do „zadawania sobie wielu niepokojących pytań".

Jesienią 1939 r. niemieccy okupanci pozbawili go możliwości wykładania na Uniwersytecie Karola. Świeżo upieczony docent, autor habilitacji „Świat naturalny jako problem filozoficzny", przez kilka lat uczył w gimnazjum. Pod koniec wojny pracował jako robotnik. Na uniwersytet powrócił po jego ponownym otwarciu w 1945 r. Cztery lata później Patočka ponownie stracił możliwość wykładania, tym razem na mocy decyzji komunistycznych władz. Przez kolejne dwie dekady pracował w kilku instytutach badawczych, także jako bibliotekarz. Podjął wówczas między innymi badania nad spuścizną Jana Amosa Komenskiego, wybitnego czeskiego pedagoga i filozofa.

W 1960 r. Patočka po raz pierwszy stał się obiektem zainteresowania czechosłowackiej służby bezpieczeństwa (StB). Stało się tak wskutek przyłapania jego syna (również Jana) na wyryciu napisu „I like Ike". Niewinne, zdawałoby się, przytoczenie dawnego hasła wyborczego...