Dzierżawcy złapani w pułapkę

Józef Pyrgies Struktura obszarowa polskiego rolnictwa jest zła, zwłaszcza w porównaniu z rozwiniętym rolnictwem Europy Zachodniej. W efekcie słaba jest także jego konkurencyjność, mimo relatywnie znaczących zasobów użytków rolnych.

Przykłady wielu krajów pokazują, że dzierżawa może być ważnym instrumentem przemian strukturalnych i poprawy konkurencyjności rolnictwa. Na progu przemian ustrojowych rozpoczętych w 1989 roku w Polsce dominowały gospodarstwa indywidualne (76 procent użytków rolnych), uzupełnione gospodarstwami państwowymi (19 procent użytków rolnych) i spółdzielczymi (4 procent użytków rolnych).

Jedną z charakterystycznych cech rolnictwa było silne zróżnicowanie gospodarstw pod względem wielkości. Średnia powierzchnia państwowego gospodarstwa rolnego (PGR) wynosiła 2700 hektarów, rolniczej spółdzielni produkcyjnej – 350 hektarów, a gospodarstwa indywidualnego – 6,2 hektara. Drugą istotną cechą tej struktury było zróżnicowanie regionalne. W Polsce północno-zachodniej zlokalizowana była większość PGR, natomiast w Polsce południowo-wschodniej dominowały małe i średnie gospodarstwa indywidualne.

Bez parcelacji PGR

Tak ukształtowana struktura determinowała kształt dalszych przemian strukturalnych w rolnictwie i wskazywała na ograniczoną możliwość wykorzystania ziemi państwowej dla poprawy struktury obszarowej gospodarstw indywidualnych na terenie całego kraju. Ponadto, w ustawie z 1991 roku odrzucono koncepcję parcelacji PGR. Przemawiały za tym zarówno względy ekonomiczne (ośrodki gospodarcze i zgromadzony w nich majątek), jak i...