Czy w okopach są ateiści

autor zdjęcia: the Imperial War Museums

źródło: Rzeczpospolita

Pod koniec października 1916 roku Tolkiena zabrała z frontu nie kula wystrzelona z karabinu maszynowego czy eksplodujący pocisk, ale nowy i podstępny czynnik pierwszej wojny światowej. Zapadł na gorączkę okopową – chorobę bakteryjną przenoszoną przez wszy, które w okopach występowały endemicznie. Na zdjęciu: 11. Batalion Fizylierów z Lancashire, do którego dostał przydział przyszły pisarz i w którego szeregach wziął udział m.in. w bitwie nad Sommą, najbardziej krwawej spośród bitew I wojny światowej

źródło: Rzeczpospolita

Choć I wojna światowa niewątpliwie pogłębiła skłonności depresyjne J.R.R. Tolkiena, sprowadzając go nad otchłań mroku, którego do końca życia nie mógł zapomnieć, nie spowodowała u niego kryzysu wiary.

Wlistopadzie 1914 roku Tolkien oświadczył swojemu przyjacielowi Christopherowi Wisemanowi: „Patriotyczny obowiązek i żarliwa wiara w nacjonalizm mają dla mnie kluczowe znaczenie”, po czym złagodził to stwierdzenie, dodając: „oczywiście nie jestem militarystą”.

„Patriotyczny obowiązek” był poglądem, który wielu katolików chętnie wówczas wyrażało. Ich protestanccy sąsiedzi podejrzewali ich często o brak patriotyzmu, a nawet zaprzaństwo, ponieważ ich lojalność wobec rzymskiego papieża była rzekomo silniejsza od wierności królowi Anglii.

Wypowiedzenie wojny Niemcom i Austro-Węgrom postawiło brytyjskich katolików przed swoistym dylematem. Jak zauważa James Hagerty, w skład tych narodów wchodziła „duża populacja katolików stanowiących jedność z katolikami brytyjskimi poprzez wspólne uznanie zwierzchności papieża”. Tak się jednak złożyło, że katolicka reakcja w Wielkiej Brytanii była zdecydowanie patriotyczna: „Ubolewając nad wojną i jej strasznymi skutkami, katoliccy biskupi jednoznacznie poparli rząd. W odpowiedzi na ich apel wierni modlili się o pokój, ale tylko o taki, który nastąpiłby po zwycięstwie nad tyrańskim i buńczucznym narodem naruszającym zasady chrześcijańskie oraz integralność zarówno katolickiej Belgii, jak i Francji”.

Wstępując do armii, podobnie jak inni młodzi mężczyźni w owym czasie, Tolkien robił to, co należy, aby dowieść,...