Nowa ustawa o układach zbiorowych pracy – przełom czy iluzja?

Dopiero kompleksowe podejście – łączące zmiany prawne, wsparcie instytucjonalne, zachęty ekonomiczne i edukację – może doprowadzić do zbliżenia polskiego wskaźnika zasięgu rokowań zbiorowych do standardów europejskich.

Już 13 grudnia br. wejdzie w życie ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych (DzU z 2025 poz. 1661), stanowiąca implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z 19  października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej. Nakłada ona na państwa członkowskie, w których wskaźnik zasięgu rokowań zbiorowych nie osiąga progu 80 proc., obowiązek ustanowienia ram prawnych sprzyjających jego rozwojowi.

Polska, ze wskaźnikiem pokrycia układami zbiorowymi na poziomie zaledwie 15 proc., plasuje się znacząco poniżej średniej europejskiej. Dla porównania: w Niemczech wynosi on 56 proc., a we Francji 99 proc. Obrazuje to skalę dystansu dzielącego polską praktykę układową od standardów obowiązujących w najwyżej rozwiniętych gospodarkach europejskich. Tak znacząca rozbieżność wymagała systemowej interwencji legislacyjnej.

Ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych stanowi pierwszą kompleksową regulację tej materii od ponad pięciu dekad - od momentu wprowadzenia przepisów o układach do kodeksu pracy. Dotychczasowe ramy prawne, zamiast stymulować rokowania zbiorowe, tworzyły bariery proceduralne i instytucjonalne, zniechęcające partnerów społecznych do podejmowania negocjacji. Efektem jest niemal całkowity zanik układów ponadzakładowych oraz marginalizacja...