Między Rosją i Niemcami

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Marszałek Józef Piłsudski przyjmuje defiladę podczas Rewii Kawalerii w październiku 1933 roku na krakowskich Błoniach

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Piłsudski i marszałek d’Esperay podczas wizyty w 1927 roku

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Marszałek Francji Ludwik Franchet d’Esperay wręcza Józefowi Piłsudskiemu Medaille Militaire, Warszawa – Zamek Królewski, 18 listopada 1927 r.

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Dyplom Medaille Militaire wręczony Piłsudskiemu 18 listopada 1927 roku. Dekoracja miała osłodzić Marszałkowi planowane przez Francuzów osłabienie zapisów polsko-francuskiej konwencji wojskowej z 1921 roku, na co Piłsudski się nie zgodził

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Portret Piłsudskiego z 1932 roku

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Karykatura Zdzisława Czermińskiego ukazująca Piłsudskiego z Augustem Zaleskim, ministrem spraw zagranicznych do listopada 1932 roku

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

ORP „Wicher”, fotografia z 1938 roku.

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Piłsudski z gen. Kazimierzem Fabrycym, rok 1932. Z boku gen. Edward Śmigły-Rydz

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Opracowanie Wacława Jędrzejewicza na temat wojny prewencyjnej z dedykacją dla płk. Józefa Mateckiego, bliskiego współpracownika gen. Sosnkowskiego

źródło: zbiór prywatny, NAC

źródło: zbiór prywatny, NAC

Gen. Maxime Weygand

źródło: zbiór prywatny, NAC

Umundurowanie armii francuskiej w latach od I wojny światowej do 1936 roku

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Polscy i francuscy dyplomaci oraz wojskowi podczas spotkania w stolicy Polski w 1927 roku

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Ambasador RP w Berlinie Józef Lipski, jako szeregowiec w obozie wojskowym we Francji, do którego zgłosił się jako ochotnik. Rysunek Antoniego Wasilewskiego z 1940 roku

źródło: Muzeum Wojska Polskiego

Marszałek wśród oficerów państw obcych – gości na Rewii Kawalerii, Okładka „Kuryera Codziennego”

źródło: Instytut Piłsudskiego w Nowym Jorku, Muzeum Wojska Polskiego

Okładka dodatku ilustrowanego „Kuriera Porannego” ukazującego Rewię Kawalerii

źródło: MUZEUM WOJSKA POLSKIEGO W WARSZAWIE

Okładka dyplomu dedykowanego Piłsudskiemu

Posunięciem najbardziej tajemniczym i najmniej w Polsce znanym jest plan wojny prewencyjnej Piłsudskiego przeciwko Hitlerowi. Więcej o niej pisano poza granicami kraju aniżeli u nas, na dodatek propaganda komunistyczna nie mogła dopuścić do ukucia przekonania, że oto stary i rzekomo nierozumiejący już rzeczywistości marszałek przedłożył Europie najskuteczniejszą metodę zapobieżenia II wojnie światowej i poskromienia Hitlera. Aleksander Bergman, jeden z publicystów emigracyjnych wypowiadających się na ten temat, skonstatował, że gdyby w 1933 roku usłuchano Piłsudskiego, uratowano by kilkadziesiąt milionów istnień ludzkich.

Piłsudski nie dowierzał Rosji, ale mając podpisany z nią w 1932 roku pakt o nieagresji, mógł się skupić na oddaleniu niebezpieczeństwa ze strony Niemiec. Nie dowierzał Niemcom – tak weimarskim, jak i III Rzeszy. Podpułkownik Kazimierz Glabisz, oficer do zleceń Marszałka, zanotował jego następującą opinię: „Marzeniem Niemiec jest doprowadzić do kooperacji z Rosją – jak to za czasów Bismarcka.

Dojście do takiej kooperacji byłoby naszą zgubą. Do tego dopuścić nie można. Mimo ogromnych różnic w systemach i kulturze Niemiec i Rosji trzeba stale pilnować tej sprawy. Na świecie powstawały już dziwniejsze sojusze. Jak przeciwdziałać? Zależnie od danej koniunktury: bądź nastraszeniem słabszego, bądź kolejnym odprężaniem stosunków. Gra będzie trudna, przy paraliżu woli i krótkowzroczności Zachodu oraz nieudania się moich planów federacyjnych”.

[K. Glabisz, relacja w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku; W. Jędrzejewicza, „Sprawa wojny prewencyjnej z Niemcami w 1933 roku”, „Zeszyty Historyczne”, nr 10, Paryż 1966]

Pakt z ZSRR – najgroźniejszym, agresywnym, wreszcie całkiem w swych decyzjach niezależnym i nieobliczalnym sąsiadem – z dzisiejszej perspektywy wydaje się mniej istotny, bo to Niemcy okazały się pierwszym agresorem w 1939 roku. Ale w 1932 roku Niemcy były jeszcze rozbrojone, powiązane systemem międzynarodowych zależności, osłabione gospodarczo i zobowiązane...