Pseudomodernizm

źródło: Rzeczpospolita

Są takie epoki, które, choć nie braknie w nich pisarzy utalentowanych i pracowitych niczego potomności nie zostawiają. Od literatury III RP oczekiwano tylko etykiet, a od pisarza tylko tego, by bywał i uświetniał swą obecnością

Piekłem pisarza nie jest być zapomnianym. Piekłem pisarza jest być powielanym przez epigonów, być przez nich wykoślawianym, rozwadnianym, uładzanym i przetwarzanym na literackie hamburgery dla mało wymagającej klienteli. Szczególnie, gdy los ten spotka twórcę tak rozsnobowanego w pozie arystokraty ducha jak Witold Gombrowicz.

Ale właśnie. Z dwóch prawodawców nowoczesnego polskiego ducha, o których pisałem w szkicu „Wygonić Gombrowicza Conradem”, los tego pierwszego tylko laikowi wydawać się może lepszym czy nawet triumfalnym. O Conradzie przecież głucho, podczas gdy Gombrowicz odbiera cześć i hołdy. Gombrowicz wieszczem był, wieszczył i nam wywieszczył, powtarzają prorocy jego, a liczna rzesza potakuje nabożnie, nie chcąc się okazać „starszymi, wykształconymi i z mniejszych ośrodków”.

To prawda. Tylko że Gombrowicz, który patronuje III RP, to Gombrowicz całkowicie sfalsyfikowany, to, mówiąc modnym ostatnio polsko-angielskim slangiem, „Gombrowicz by Palikot”. Nie chcę rozwodzić się niepotrzebnie nad sprawami, które dostrzegł już przed laty Andrzej Horubała, pisząc o Gombrowiczu jako o najważniejszym – paradoksalnie, bo wszak niewydawanym – pisarzu PRL. Ale, gwoli prawdy, należałoby dziś do tego eseju dodać część drugą, o tym, jak najważniejszy pisarz Peerelu stał się najważniejszym pisarzem III RP. Mówiąc najkrócej, zmiana, która...