Waszyngton patrzy na błoto okopów

źródło: Biblioteka Kongresu USA

Thomas Woodrow WIlson: władca nieświadomego swej siły kolosa

źródło: Corbis

Ukończony w 1914 roku Kanał Panamski Amerykanie postrzegali jako pomnik przedsiębiorczości i siły, przeciwstawiany europejskiemu szaleństwu

źródło: Biblioteka Kongresu USA

Zniszczenie belgijskiego Dendermonde poruszyło wielu Amerykanów.

źródło: Biblioteka Kongresu USA

W 1914 r. Niemcy stanowili blisko 10 procent mieszkańców USA. Na zdjęciu konsulat Niemiec w Nowym Jorku

źródło: Plus Minus

Piotr Zaremba, „Demokracja w stanie wojny. Woodrow Wilson i jego Ameryka. Dzieje polityczne Stanów Zjednoczonych od roku 1900", Tom 2, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2014

Prezydent Wilson mówił, że nie czyta dokładnie relacji wojennych, aby się do nikogo nie uprzedzać. Swoją córkę, gdy nazbyt podniecała się losem Belgów, upomniał: „Moja droga, musisz być neutralna”. Fragment opublikowanej właśnie książki „Demokracja w stanie wojny” Piotra Zaremby.

Sytuacja była inna niż podczas drugiej wojny światowej – tu wszystkie strony budowały sojusze, wszystkie się zbroiły. Były takie zakątki świata, gdzie to Ententa nie dopuszczała wcześniej Niemiec – na przykład Maroko. Londyn potrafił naciskać Berlin, aby ten nie budował nowych okrętów.

A jednak pomimo fali literatury podważającej werdykty traktatu wersalskiego, wydaje się, że lont podpalili Niemcy. Od utrącenia pomysłów na załatwienie konfliktu austriacko- serbskiego drogą arbitrażu, poprzez zuchwałe żądanie, aby Francja odstąpiła przygraniczne twierdze jako gwarancję swojej neutralności, aż po atak na Belgię, który sprowokował gwaranta jej neutralności, Anglię.

Przy pierwszych decyzjach wahała się większość ministrów brytyjskiego rządu. Asquith i Grey, grożąc własnymi dymisjami, narzucili im wojenny kurs. Inna sprawa, że znamiona wahań można wykryć i wśród liderów Rzeszy, łącznie z kanclerzem Theobaldem von Bethmannem-Hollwegiem. Ten melancholijny Prusak z kulturalnej, urzędniczo-bankierskiej, uszlachconej w XIX wieku rodziny, którego wygląd ambasadorowi Gerardowi kojarzył się z fizjonomią Abrahama Lincolna, próbował negocjować neutralność Anglii, tak jak potem będzie zabiegać o neutralność USA. Ale nie umiał załatwić samoograniczenia swojego kraju. Potem nieraz użyje jako wojenny przywódca kapralskiego języka. Ale będzie zawsze pozostawał krok za...