Polski sposób na pamięć

Przepisy prawa karnego przeciwko kłamstwu historycznemu bywają skuteczne jako część szerszej strategii polityki pamięci – pisze historyk idei z Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami.

W sobotni wieczór, 27 stycznia, podczas uroczystości 73. rocznicy wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau, spór między Polską a Izraelem o nowelizację ustawy o IPN nabierał dopiero rozpędu. Wszystkich poruszyły słowa ambasador Anny Azari, która w ostatniej chwili zrezygnowała z przygotowanego tekstu i niemal całe wystąpienie poświęciła krytyce nowych przepisów.

Mało kto zwrócił uwagę na przemówienie rosyjskiego ambasadora Siergieja Andriejewa – prowokujące, przewrotne, po części jawnie wypaczające historię, do czego w przypadku polityków rosyjskich zdążyliśmy się już przyzwyczaić. Ambasador podkreślił fakt wyzwolenia obozu przez Armię Czerwoną. Po raz kolejny usłyszeliśmy zgraną opowieść o tzw. wielkiej wojnie ojczyźnianej i zwycięstwie Związku Sowieckiego nad faszyzmem. Tymczasem jeśli z doświadczenia Auschwitz-Birkenau płynąć ma lekcja dla współczesności, to tylko pod warunkiem, że nie będzie ono wyłącznie symbolem ideologii nazistowskiej i Holokaustu, lecz także szerzej – tragedii wieku XX, naznaczonego zbrodniami ludobójstwa, za które odpowiedzialność ponoszą dwa totalitaryzmy – niemiecki i sowiecki.

Do słów rosyjskiego ambasadora dodajmy pierwsze doniesienia i komentarze niemieckich mediów, jeszcze sprzed wypowiedzi szefa dyplomacji Sigmara Gabriela. Szeroko omawiały one kontrowersje wokół ustawy, biorąc najczęściej...