Kresowa arkadia

źródło: EAST NEWS

Czesław Miłosz, tworząc „Dolinę Issy”, wybrał stylistykę gawędy szlacheckiej. Tadeusz Konwicki, który podjął się ekranizacji książki, trafnie ukazał ducha ówczesnych Kresów.

źródło: EAST NEWS

Zagłoba, Luśnia, pułkownik Wołodyjowski i jego Baśka w chreptiowieckiej stanicy − ekranizacja mitu Kresów, czyli „Pan Wołodyjowski” Henryka Sienkiewicza w reżyserii Jerzego Hoffmana.

Kresy to kraina geograficzna, historyczna i bez wątpienia literacka. Przede wszystkim to jednak mit: bardzo polski, wciąż żywy i boleśnie współczesny.

Jest zapewne jakaś prawidłowość w tym, że Kresy, kraina najsilniej zmitologizowana w polskich wyobrażeniach zbiorowych, matecznik legend narodowych i istotny składnik polskiej tożsamości, wymykają się wciąż jednoznacznej definicji. W najprostszym zatem, potocznie stosowanym ujęciu Kresy to dawne wschodnie ziemie przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, ostatecznie i niemal w całości utracone po II wojnie światowej, a samo określenie postrzegane jest jako wiekowe, podobnie jak od wieków wpisana w dzieje Polski miałaby być jego treść. Tymczasem pojęcie jest stosunkowo świeże, oczywiście w skali historycznej, zmieniał się też zasięg odpowiadającego mu terytorium.

Pierwsze przywołanie tak rozumianych Kresów na kartach literatury polskiej – a to literatura w największym stopniu ukształtowała mit kresowy – znaleźć można dopiero w wydanym w całości w 1855 r. „Mohorcie. Rapsodzie rycerskim" Wincentego Pola. W objaśnieniach do utworu, który przynosił inspirujący potem pisarzy przez dekady wizerunek niezłomnego szlachcica-wojownika, autor tłumaczył, że „Kresy oznaczały tedy w istocie linię wojskowego pogranicza od Kozaczyzny i Ordy tatarskiej, siedzących podówczas jeszcze na ujściu Dniepru i na dolnym Dniestrze". Kresowe były więc dla późnego romantyka ziemie ukrainne, Litwy natomiast do nich nie zaliczał. Do tak...