Nasze krasnale ogrodowe

Mamy w Polsce tendencję dwubiegunową. Z jednej strony pomniki, które budzą napięcie patriotyczne – żołnierze wyklęci, fala kiczu papieskiego, z drugiej ławeczki – polski fenomen. Pomniki, które uruchamiają wyobraźnię i budzą emocje, to prawdziwe wyjątki - mówi prof. Waldemar Baraniewski.

Plus Minus: Czy prawdą jest, jak twierdził Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu „Pomnik studenta", że „My, Polacy, my lubimy pomniki"?

Stawiać, owszem, lubimy, ale jako obiekty artystyczne już znacznie mniej. To raczej produkcja wiążąca się ze zbiurokratyzowanym podejściem do historii i pamięci. Pomniki stawiane masowo i bezmyślnie – zwłaszcza w ostatnich latach – raczej martwią, niż cieszą.

Po co stawia się pomniki?

By budziły emocje, inaczej są niewidzialne. Michał Paweł Markowski w eseju o rzeźbie zaproponował podział pomników na trzy rodzaje: ekspozycyjny (ma się wyróżniać), kompozycyjny (ma się wpasowywać w otoczenie) i impozycyjny (ma budzić emocje). Pomnikiem impozycyjnym jest np. berliński pomnik rzeźbiarza Michy Ullmana znajdujący się przed gmachem biblioteki, w której naziści palili książki. Jest umieszczony w niewidocznej podziemnej przestrzeni, dopiero z bliska zauważamy okno w chodniku. Widać przez nie pomieszczenie wypełnione białymi pustymi półkami. Ta opustoszała biblioteka wygląda szczególnie przejmująco w nocy, gdy jest specjalnie oświetlona. Warto też wspomnieć o innym berlińskim pomniku – poświęconym pamięci ofiar Holokaustu dziele Petera Eisenmana, które stanowi ogromne pole betonowych bloków-stelli, pomiędzy które można wejść.

Jakieś przykłady z Polski?...