Pułapki pamięci

źródło: Getty Images

Berliński pomnik upamiętniający polskie ofiary niemieckich zbrodni w czasie drugiej wojny światowej może stanąć na Askanischer Platz. Pod inicjatywą niemieckiego architekta i urbanisty Floriana Mausbacha (w środku) podpisało się kilkadziesiąt osób. Na zdjęciu w towarzystwie Andreasa Nachamy, szefa Centrum Dokumentacji – Topografia Terroru (z lewej), i prof. Dietera Bingena z Instytutu Niemiecko-Polskiego w Darmstadt (z prawej)

W Niemczech trwa debata na temat pomnika ofiar drugiej wojny światowej. Problemem pozostaje, kogo i jak ma upamiętniać monument, który stanie w Berlinie.

Jesienią 2017 r., z inicjatywy niemieckiego architekta i urbanisty Floriana Mausbacha, kilkadziesiąt osób podpisało apel o wzniesienie w Berlinie pomnika upamiętniającego polskie ofiary niemieckich zbrodni w czasie drugiej wojny światowej. Propozycja ta wywołała nad Renem szeroką debatę, która nie tylko może mieć wpływ na relacje polsko-niemieckie, ale też wiele mówi o stosunku dzisiejszych Niemców do przeszłości i ich wiedzy o niej.

Przeszłość wciąż odgrywa olbrzymią rolę we współczesnych relacjach polsko-niemieckich. Bez wątpienia najwięcej emocji budzi kwestia drugiej wojny światowej, podczas której w wyniku niemieckiej agresji i późniejszej ludobójczej polityki zginęło ok. 6 milionów polskich obywateli. Mimo że jesteśmy obecnie sojusznikami w NATO, bliskimi (zwłaszcza gospodarczo) partnerami w Unii Europejskiej, a proces pojednania jest zaawansowany, wciąż wielu Polakom nieobce jest uczucie, że sprawy historyczne nie zostały całkowicie zamknięte.

Wystarczy przywołać silne przed laty kontrowersje wokół zagadnień historycznych związane z osobą Eriki Steinbach, Związkiem Wypędzonych i planowaną przez niego ekspozycją. Emocje towarzyszą też dyskusjom o reparacjach czy – szerzej – kwestii zadośćuczynienia za krzywdy i straty, które poniosła Polska i Polacy w czasie wojny. Istniejące głębokie przeświadczenie...