Śmierć po japońsku, czyli historia seppuku

źródło: Photo12/Ann Ronan Picture Library/AFP

Ilustracja przedstawiająca rytuał seppuku

źródło: mary evans picture library/east news

Kadr z filmu „Harakiri” (1962)

źródło: Keystone/Getty Images

Japońscy piloci kamikaze („boski wiatr”). Pierwszą jednostkę utworzono w październiku 1944 r.

Niewiele było w historii przypadków, gdy śmierć postrzegano nie jako smutną konieczność, ale jako zaszczyt. A jednak tak właśnie rozumiano śmierć w dawnej Japonii, a konkretnie jeden jej rodzaj – rytualne samobójstwo poprzez popełnienie seppuku, potocznie nazywanego harakiri.

Zwyczaj ten ma korzenie sięgające XI stulecia. Jego rozkwit był ściśle związany z powstaniem i rozwojem grupy społecznej samurajów, świty służącej cesarzowi i najwyższym dostojnikom w czasach średniowiecznego feudalizmu. Stanowiła ona jedną z najwyższych klas społecznych, cieszącą się wielkim szacunkiem, m.in. ze względu na niezwykle rygorystyczny system zasad etycznych, których jej członkowie ściśle przestrzegali. Zbiór tych reguł był uznawany za kodeks moralny, nazywany bushidō, czyli droga wojownika. Zasady składające się na bushidō były zróżnicowane i dotyczyły bardzo wielu dziedzin życia. Kreowały idealny wizerunek wojownika, któremu każdy japoński rycerz pragnął dorównać.

Honor samuraja cenniejszy niż życie

Wzorcowy samuraj powinien „nienawidzić niesprawiedliwości i głosić sprawiedliwość", „hartować wciąż swoje męstwo, usiłować przewyższać w nim innych oraz nigdy nie czuć się gorszym od innego wojownika", „nie pozwalać sobie na swobodę", „nieustannie się doskonalić, nie okazywać słabości, stale poszukiwać odpowiedzi i we wszystkim, co robi, wykazywać spokój, samokontrolę i wewnętrzną siłę". Przede wszystkim jednak powinien on strzec swego honoru jako najwyższej wartości, cenionej dużo bardziej niż życie.

„Trzeba żyć, kiedy żyć się godzi, i umrzeć, kiedy trzeba", pouczał kodeks swoich wyznawców. To jedno...