A może polska Cerkiew wcale nie jest zależna od Moskwy?

źródło: Onur Coban/Anadolu Agency/ABACAPRESS.COM/pap

Patriarcha Konstantynopola Bartłomiej nadał autokefalię ukraińskiej Cerkwi 5 stycznia 2019 r. w Stambule, podpisując tzw. tomos w towarzystwie kijowskiego patriarchy Epifaniusza

Kto nadał autokefalię polskiej Cerkwi prawosławnej? Mimo sowieckich starań i pozorów wygląda na to, że Moskwa tego formalnie nigdy nie uczyniła. Ale polscy hierarchowie zachowują się tak, jakby wojny w Ukrainie nie było.

Skąd wzięła się autokefalia, czyli niezależność Cerkwi prawosławnej w Polsce? Począwszy od Wikipedii, we wszystkich ogólnodostępnych opracowaniach można przeczytać, że 22 czerwca 1948 r. nadał ją patriarchat w Moskwie, co wiązało się z koniecznością zrzeczenia się autokefalii otrzymanej przed wojną od patriarchy Konstantynopola. Taki stan wiedzy powielany jest od kilkudziesięciu lat. Dotąd prawie nikt nawet nie próbował go zgłębiać ani weryfikować. Specjaliści od ogólnej historii Polski, jak również katoliccy historycy Kościoła tematem się nie interesują, natomiast historycy prawosławni zachowują dyskrecję.

Szczególnie dotyczy to kwestii tomosu. Chodzi o dokument nadania autokefalii, w prawosławnej tradycji pismo zredagowane i nadane w sposób niezwykle uroczysty, gdyż decyduje ono o samodzielnym bycie narodowej wspólnoty kościelnej – w tym przypadku Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (PAKP). Wydawałoby się, że taki dokument powinien być upubliczniony i wielokrotnie komentowany przez znawców prawa kanonicznego. Tymczasem zalega wokół niego dziwna cisza. Piszący te słowa zapamiętał bezskuteczne poszukiwania oryginału owego tomosu, które 40 lat temu prowadził jego promotor, ksiądz Franciszek Stopniak, profesor historii najnowszej w warszawskiej Akademii Teologii Katolickiej.

Sam tekst poszukiwanego dokumentu opublikowano w 1975 r. po...