bat na Jeżowa

autor zdjęcia: CPA Media Pte Ltd / Alamy Stock Photo/ BE&W

źródło: Rzeczpospolita

Słynne zdjęcie, z którego Jeżowa tuż po rozstrzelaniu wyretuszowano. Od lewej: Kliment Woroszyłow, Wiaczesław Mołotow, Józef Stalin i Nikołaj Jeżow

Żartów i sugestii seksualnych jest tu mnóstwo. Herkusa Kunčiusa tłumaczy dosadna, rabelaisowska konwencja. Choć niekiedy ociera się o granice niesmaku, gdy komediowo-erotyczna fantazja wkracza do celi tortur NKWD.

Kto zagłębił się choć trochę w historii sowieckiej Rosji, temu nie trzeba tłumaczyć, o kim jest nowa powieść Herkusa Kunčiusa. Jej tytuł „Żelazna rękawica Stalina” to przecież przydomek, który potomni nadali Nikołajowi Iwanowiczowi Jeżowowi w obliczu jego okrutnych dokonań. Inny jego pseudonim to „Krwawy karzeł”, ale to już by chyba źle wyglądało na okładce.

Dlaczego 58-letni Herkus Kunčius, Litwin rodem z Wilna, autor kilkudziesięciu książek – prozatorskich, dramatów, esejów; ta najnowsza to czwarta przetłumaczona na polski – sięga do postaci ludobójczego zbrodniarza? Architekta Wielkiego Terroru z lat 1936–1938, zbrodni na masową skalę, która pochłonęła według różnych szacunków od 700 tys. do 1,2 mln ofiar. Ekspresowo wydawane wyroki śmierci uderzyły w stare pokolenie bolszewików i tych młodszych członków partii, w ich rodziny, a także środowiska twórcze, dowództwo Armii Czerwonej, resztki „wrogów klasowych” oraz w zwykłych, umęczonych terrorem Rosjan. Ale też z czasem czystka, sterowana zza pleców Jeżowa przez Stalina, zataczała coraz szersze kręgi i dotknęła liczne mniejszości, m.in. Finów, Niemców, Koreańczyków, Łotyszy, a przede wszystkim Polaków (aż 110 tys. zamordowanych wskutek ludobójczego rozkazu).

Nie można nie wspomnieć o tym krwawym dziele życia Jeżowa, ale...