Koniec demograficznej dywidendy

autor zdjęcia: De Visu/Shutterstock

źródło: Rzeczpospolita

Kiedy w demografii pojawiają się problemy, zaczynają się chwiać całe systemy społeczne, finansowe czy polityczne. Brak balansu między młodymi i starymi ludźmi to idealne warunki do konfliktu międzypokoleniowego

W krajach postsowieckich w krótkim czasie wzrósł indywidualizm, spadła za to stabilność zatrudnienia, poupadały przyzakładowe żłobki i przedszkola, a mieszkalnictwo zostało skrajnie utowarowione. W Europie Zachodniej te same zmiany, wpływające negatywnie na demografię, zachodziły przez dłuższy okres, dzięki czemu społeczeństwo łagodniej je przeszło.

Lata 90. XX wieku to nie tylko okres transformacji ustrojowej. W Europie Środkowo-Wschodniej i zarazem państwach byłego bloku sowieckiego doszło wtedy do drastycznego i bardzo szybkiego spadku dzietności. Z poziomów zaspokajających poziom zastępowalności pokoleniowej, czyli średnio 2,15 dziecka na kobietę w wieku rozrodczym, kraje te doświadczyły przejścia demograficznego w kierunku raptem niewiele ponad jednego dziecka w rodzinie. Podczas gdy wcześniejszy boom demograficzny, obejmujący dzisiejszych 50–70-latków, w niebagatelny sposób przyczynił się do gospodarczego i międzynarodowego sukcesu Polski po 1989 roku, ta dywidendna demograficzna wkrótce zacznie wygasać, a następstwo skrajnie niskiej dzietności będzie działać na niekorzyść regionu.

Zmiana podejścia w latach 90.

Wskaźnik dzietności na Słowacji na początku lat 80. wynosił ponad 2. Podobnie jak w Czechach, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, na Litwie, Łotwie, w Estonii i Polsce. Jednakże na początku lat 90. zaczął nagle spadać, sięgając okolic 1–1,5 we wszystkich państwach byłego bloku wschodniego na początku XXI wieku. Po wejściu do Unii Europejskiej rozrodczość chwilowo wzrosła w większości z nich, by wkrótce po kryzysie finansowym 2008–2011 znów zacząć maleć. Potem ludzie się pozbierali i dzietność ponownie powoli rosła – w Polsce przez kilka lat przyczyniał się do tego również efekt 500+.

Jednak po...