Nazistowski umysł

autor zdjęcia: NARA

źródło: Rzeczpospolita

Podczas prac Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze stawiano pytanie: dlaczego niemieccy naziści byli zdolni do tak potwornych zbrodni? Czy byli szaleni?

Psychiatra w więzieniu w Norymberdze Douglas Kelley potrafił znaleźć tylko dwie dziedziny, w których oskarżeni wykazywali daleko idące podobieństwa: pierwszą była niezwykła energia, jaką poświęcali swej pracy. Ponadto odkrył, że naziści koncentrowali się na celach swych działań, a nie dbali zbytnio o środki, jakimi je realizowali.

Wtrakcie prac Międzynarodowego Trybunału Wojskowego słychać było pytania o charakterystykę ludzi, którzy popełniali te zbrodnie i aktywnie wspierali przestępczy reżim. Dlaczego czołowi naziści i ich zwolennicy robili to, co robili? Czy byli szaleni? Czy da się u nich wykryć jakąś specyficzną mentalną skazę, odpowiedzialną za ich przestępcze zachowania? W amerykańskiej Izbie Reprezentantów członkini Kongresu Emily Taft Douglas z Illinois postawiła te pytania w 1945 r. podczas komisyjnego wysłuchania na temat karania zbrodni wojennych. Douglas wątpiła, czy Amerykanie – podobnie jak inni – zrozumieli wiele z motywacji stojących za ogromem zbrodni, o jakie oskarżono nazistów. „Nie znamy się na zbrodniach wojennych. Nie mamy o nich pojęcia. Wiemy o ich szczegółach, ale nie rozumiemy psychologii zbrodni wojennych. […] Istniała przecież jakaś psychologiczna ułomność, która napędzała te zbrodnie; musimy ją zrozumieć, bo inaczej nie damy sobie rady z takimi rzeczami w przyszłości”.

Jednocześnie wiele osób pracujących dla trybunału albo obserwujących jego działania zdało sobie sprawę, że samo ukaranie winnych nie przyniesie prawdziwego sukcesu. Z miesięcy postępowania na sali rozpraw musiało wyłonić się coś więcej: definitywne oznaki, że nazistowskie Niemcy i ich ideologia zostały złamane, a świat wyciągnął wnioski...