Duch czasu

Duch czasu

Kiedyś wszystko zwalano na ducha czasu. Może dlatego, że miał niemieckie nazwisko - Zeitgeist? Czy istnieje on także dzisiaj? Czego domaga się w naszym racjonalnym, wszystko poddającym krytycznemu oglądowi wieku zbliżeń między ludźmi (masowe podróże, emigracje) i kulturami (chyba nigdy tylu z nas nie mówiło językami obcymi)?

Rozmawiam o tym - po duńsku - z Peterem T., z którym dzielę biuro w kopenhaskim centrum Kierkegaarda. Peter jest redaktorem najnowszej edycji dzieł duńskiego filozofa i niezwykłym Duńczykiem: robi wszystko, aby doprowadzić do porozumienia między chrześcijanami, Żydami a napierającymi na nasze granice muzułmanami. Wie, że to trudne. Dzisiaj bowiem obok chęci zbliżenia istnieje jakże silna pokusa odpychania. Prawie każda grupa lub naród pragnie zdominować pozostałe i skłonić innych do uznania własnych norm za uniwersalne i oczywiste. Zgadzamy się, że podział na "swoich" i "obcych wśród nas" jest powszechnie przyjęty, a zatem chyba także zgodny z duchem naszego czasu.

Peter pisze książkę o Kopenhadze Kierkegaarda. Mówi o Żydach duńskich z początku dziewiętnastego wieku, z których najzamożniejsi szli z duchem czasu: wyparli się wiary przodków, aby stać się Duńczykami. Bowiem ci, którzy nie przyjęli protestantyzmu, nie otrzymali państwowych posad. Ani nie mogli skorzystać z...