Na Stalingrad marsz!

źródło: Roger Viollet/East News

Gen. Friedrich Paulus, dowódca 6. Armii, na linii frontu, październik 1942 r.

autor zdjęcia: Leszek Nabiałek

źródło: Rzeczpospolita

Przełom operacyjny na froncie wschodnim po klęsce Niemców w Stalingradzie i na Kaukazie

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Kolumna jeńców sowieckich, zima 1941 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Niemiecka kolumna zmotoryzowana, ofensywa znad Donu, lato 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Niemieccy żołnierze odpoczywają po marszu, walki nad Doncem, czerwiec 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”, Bridgeman Art Library

Niemcy w Stalingradzie, wrzesień 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Stanowisko niemieckiego karabinu maszynowego nad Wołgą, sierpień 1942 r.

źródło: Bridgeman Art Library

Hitler na spotkaniu z towarzyszami z NSDAP w Monachium świętuje „zdobycie” Stalingradu, 8 listopada 1942 r.

źródło: AKG/East News

Sztab sowieckiej 62. Armii broniącej Stalingradu (drugi od lewej gen. Czujkow)

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Sowiecki plakat „Niemiecki czołg tędy nie przejdzie”, 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Niemieckie sztukasy bombardują Stalingrad

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

sjanie przeprawiają się przez Wołgę, grudzień 1942 r.

źródło: Bridgeman Art Library

Artyleria walczy pod Stalingradem, mal. Paweł Sokołow-Skalia, 1947 r.

źródło: Bridgeman Art Library

Obrona Stalingradu, mal. Stanisław Galekow, 1964 r.

źródło: EAST NEWS

Zniszczone centrum Stalingradu, jesień/zima 1942 r.

źródło: Archiwum „Mówią wieki”

Niemiecki Ju-52 z zaopatrzeniem dla 6. Armii, grudzień 1942 r.

źródło: AKG/East News

Niemieckie działo ppanc. w Stalingradzie, wrzesień 1942 r.

źródło: hulton/corbis, archiwum „mówią wieki”

Mieszkańcy Stalingradu ze zdobytym drewnem na opał, styczeń 1943 r.

źródło: AKG/East News

Żołnierze Armii Czerwonej w boju o fabrykę Czerwony Październik, wrzesień 1942 r.

źródło: AKG/East News

Żołnierze sowieccy likwidują ostatnie punkty niemieckiego oporu w Stalingradzie, koniec stycznia 1943 r.

źródło: RIA Novosti/East News

Sławny sowiecki snajper Wasilij Zajcew ćwiczy kandydatów na strzelców wyborowych

źródło: Bridgeman Art Library

Zniszczone czołgi niemieckie w Stalingradzie, styczeń 1943 r.

źródło: bettmann/corbis

Sowiecka piechota atakuje podczas likwidacji kotła pod Stalingradem, styczeń 1943 r.

źródło: Dmitri Baltermants Collection/Corbis

Rumuni wzięci do niewoli podczas walk nad Wołgą, grudzień 1942 r.

źródło: AKG/East News

Patrol sowiecki w centrum Stalingradu, koniec stycznia 1943 r.

źródło: AKG/East News

Nikita Chruszczow, komisarz polityczny Frontu Stalingradzkigo, podczas defilady w wyzwolonym Stalingradzie, luty 1943 r.

źródło: Corbis

Jeńcy niemieccy wychodzą ze Stalingradu, luty 1943 r.

źródło: Sygma/Corbis

Feldmarszalek Paulus po kapitulacji

Do połowy 1942 roku Hitlerowi błyskotliwie udawało się wyprowadzać Stalina w pole. I nic nie zapowiadało, aby sytuacja uległa zmianie – w gambit wodza Trzeciej Rzeszy, który na wiosnę 1942 roku porzucił plan ponownego uderzenia na Moskwę na rzecz ofensywy w kierunku Stalingradu (dziś Wołgograd) i Kaukazu, Stalin, mimo wiarygodnych doniesień wywiadu, nie uwierzył. Na domiar złego straty Armii Czerwonej wciąż szły w setki tysięcy zabitych i jeńców: w maju i czerwcu 11. Armia gen. von Mansteina opanowała Krym i zdobyła bazę Floty Czarnomorskiej Sewastopol, zabijając lub biorąc do niewoli ok. 260 tys. żołnierzy, pod Charkowem i nad Desną zaś Sowieci stracili 237 tys. ludzi.

Przed wyprawą nad Wołgę i po kaukaską ropę Hitler zaplanował na zachód od Donu kolejny pogrom wroga. Nic z tego jednak nie wyszło. 28 czerwca 2. Armia Pancerna gen. Hotha przy wsparciu lotnictwa uderzyła na styk sowieckich frontów Briańskiego i Południowo-Zachodniego. Niemieckim celem był Woroneż i połączenie w okolicach Rossoszy i Nowej Kalitwy z nacierającą od południowego zachodu 6. Armią gen. Paulusa. Rosjanie początkowo nie wytrzymali naporu Niemców i zaczęli odwrót, ale wkrótce zwarli szyki, stawiając silny opór. Niemiecka 24. Dywizja Pancerna zajęła prawobrzeżną część Woroneża, ale nie zdołała sforsować Donu. Z kolei oddziały Paulusa wobec uporczywych kontrataków sowieckiego 23. Korpusu Pancernego nie zdołały zamknąć kotła. Czerwonoarmiści ponieśli spore straty, lecz nie dali się rozbić i sprawnie wycofali za Don.

7 lipca Hitler zreorganizował Grupę Armii Południe, którą podzielił na dwa związki taktyczne – Grupy Armii „A” i „B”. Zadaniem pierwszej, którą dowodził feldmarszałek von List, było uderzenie na Rostów nad Donem i dalej na Kaukaz. Druga, pod komendą feldmarszałka von Bocka, którego niebawem zastąpił von Weichs, nacierała na „miasto Stalina” i położony nad Morzem Kaspijskim Astrachań. Niemców wzmocnili Rumuni i Włosi – rumuńskie korpusy armijne II i V wzmocniono dwiema dywizjami piechoty, Mussolini zaś przysłał brygadę faszystowskich...