Stan graniczny

źródło: Rzeczpospolita

Kwiecień 1919 r. Polscy żołnierze w marszu na Wilno Fot. Archiwum Akt Nowych

Wiosna 1919 | Przesądzone zostają zachodnie granice Rzeczpospolitej. Wschodnie ziemie natomiast stają w ogniu: ma zdecudować siła.

Koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego, którą formułuje, wchodząc do Wilna wraz z wojskiem, nie jest wspierana ani przez Sejm Ustawodawczy, ani przez polskich przedstawicieli na konferencję pokojową (Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego). Polska oferta dla Litwinów, Białorusinów i Ukraińców ani nie jest uznawana za pokojową, ani się taka – mimo deklaracji – nie staje. Otwarte fronty z bolszewikami na północy i Ukraińcami na południu określają sytuację wojenną.

Postulowane w Sejmie objęcie przez Rzeczpospolitą ziem w granicach z 1772 roku rodzi ostry konflikt wewnętrzny, a jednocześnie wzmacnia wątpliwości Zachodu co do intencji Polaków wobec słabszych narodów na Wschodzie. Przyjęcie przez Polskę etnicznie polskich Wilna i Lwowa, których ententa jej odmawia, staje się zarzewiem głębokiego konfliktu na ziemiach wschodnich.

Roman Dmowski (prezes Komitetu Narodowego Polskiego) podczas posiedzenia Komitetu

Musimy przede wszystkim dowieść, [...] że plan, który mamy, jest to plan wytworzenia państwa silnego. [...] Jeżeli się mówi o potrzebie stworzenia państwa silnego, [...] to nie można wymawiać wyrazu „federacja". Federacja to jest słabość, a nie siła. [...] Proszę, [...] byśmy przyjęli zasadę, że do państwa polskiego jednolitego, niepodzielonego na żadne polityczne jednostki, włączymy tylko takie obszary, które...