Marzenia i barbarzyństwo

źródło: Rzeczpospolita

Józefa Czapskiego, często udzielającego wywiadów w amerykańskim radiu, nadal uprzedzano, 
że każda otwarta wzmianka o tym, co się wydarzyło w Katyniu, i o odpowiedzialności Sowietów zostanie ocenzurowana.

Giedroyc, który mieszkał w Maisons-Laffitte przez pięćdziesiąt lat, dysponując jedynie podstawową znajomością francuszczyzny, wielokrotnie tonem na wpół drwiącym, na wpół zazdrosnym zwracał uwagę na kosmopolityzm Czapskiego, nazywając go swoim „ministrem spraw zagranicznych". Unikając publicznych wystąpień, podróże po świecie i kwestowanie scedował na Czapskiego. Do umysłów i portfeli ludzi wrażliwych na sprawy wolności słowa w Polsce prowadzić miał wyczerpujący harmonogram wystąpień na kwestach w najważniejszych skupiskach Polaków w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Takie nagłośnienie problemu miało poszerzyć zasięg „Kultury" i posunąć naprzód realizację Uniwersytetu na Obczyźnie.

Dwudziestego trzeciego listopada 1949 roku Czapski wypłynął z Liverpoolu na pokładzie „Empress of Canada". Przygotował różne odczyty – na temat zbrodni katyńskiej, swojego pobytu w sowieckim obozie jenieckim, religii i literatury rosyjskiej oraz o Prouście. Ambitny plan podróży zawiódł go do Montrealu, Nowego Jorku, Bostonu, Filadelfii, Chicago i Toronto, a także do mniejszych miejscowości – Syracuse, New Bedford, Orchard Park. Wszędzie Polacy witali go z otwartymi ramionami, umieszczali w dobrych hotelach jako znakomitego gościa lub podejmowali we własnym domu jak członka rodziny. Za każdy z odczytów otrzymywał skromne honorarium; zbierano je...