Przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody

Zgodnie z art. 435 § 1 kodeksu cywilnego prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Wedle § 2 przepis stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami.

Ustawodawca wskazuje przykładowo, jakie siły przyrody są wyznacznikiem zastosowania omawianej normy prawnej. Nie zawsze jest to dostatecznie jasne, zwłaszcza gdy pojęcie sił przyrody odbiega od jego powszechnego znaczenia. Ustawodawca posłużył się w tej definicji substancjami i zjawiskami dającymi możliwość ich wykorzystania czy dalszego przetworzenia, podczas gdy wskazuje się, że siłami przyrody są siła elektryczna, siła wiatru, siła wyporu, siła tarcia, siła grawitacji, siła magnetyczna, siła jądrowa.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 21 września 2017 r. (sygn. akt I PK 272/16, www.sn.pl), do zastosowania art. 435 § 1 k.c. nie wystarcza, aby przedsiębiorstwo bezpośrednio wykorzystywało elementarne siły przyrody wskazane w treści tego przepisu, bo współcześnie trudno znaleźć zakład pracy, w którym nie są wykorzystywane energia elektryczna, paliwa płynne lub energia cieplna. Istotne są procesy polegające na przetwarzaniu energii elementarnej na pracę lub inne postacie energii, co wymaga użycia maszyn i innych urządzeń przetwarzających. Przy ustalaniu zakresu stosowania art. 435 § 1 k.c. należy brać pod uwagę stopień zagrożenia ze strony stosowanych urządzeń, stopień komplikacji przy przetwarzaniu energii elementarnej na pracę oraz ogólny poziom techniki (z powołaniem się na wyrok SN z 12 lipca 1977 r., sygn. akt IV CR 216/77, OSNCP 1978, nr 4, poz. 73). Zastosowana jako...