Cypr – przez terror do niepodległości

autor zdjęcia: ASSOCIATED PRESS/East News

źródło: Rzeczpospolita

Arcybiskup Makarios III, głowa greckiego Kościoła prawosławnego na Cyprze, wita generała Georgiosa Grivasa, przywódcę cypryjskiej partii EOKA. Rodos, 7 października 1959 r.

Cypr stanowił jeden z najważniejszych punktów na zimnowojennej mapie świata. Walka, którą prowadziły greckie siły przeciwko kolonialnemu zwierzchnictwu Wielkiej Brytanii, przybrała formę krwawego konfliktu zwieńczonego uzyskaniem niepodległości.

Przez wieki Cypr był ważnym punktem handlowym na śródziemnomorskim szlaku żeglugowym. W ciągu ostatniego tysiąclecia mieszkańcy Cypru byli rządzeni przez obce mocarstwa, począwszy od Asyryjczyków, poprzez Turków osmańskich, a skończywszy na Brytyjczykach. Ci ostatni władali Cyprem od 1878 roku. Kiedy po II wojnie światowej świat został przedzielony żelazną kurtyną, ta niewielka mała śródziemnomorska wyspa – ze względu na swoje strategiczne położenie – była dla Londynu kwestią priorytetową. Problem stanowił jednak postępujący proces dekolonizacyjny oraz mocne dążenia cypryjskich Greków do połączenia z Helladą.

Mała wyspa, ogromne znaczenie

Na początku lat 50. regionalna centrala SIS (brytyjska agencja wywiadowcza) została przeniesiona z terenu Kanału Sueskiego do cypryjskiej stolicy Nikozji. W lipcu 1954 roku Brytyjczycy zmienili również główną kwaterę wojsk na Bliskim Wschodzie, która do tej pory znajdowała się w Egipcie, a teraz została przeniesiona do cypryjskiego Episkopi. Działania te były związane z utratą przez Brytyjczyków kilku baz na Bliskim Wschodzie: w Palestynie, Iraku i przede wszystkim w Egipcie (po wojnie sueskiej w 1956 roku). Od tego czasu to Cypr stał się najważniejszą zachodnią bazą ciężkich bombowców i magazynów z bronią nuklearną na zimnowojennej...