Duduia króla Karola

źródło: AP

Były król Karol II i Elena Lupescu na emigracji. 1947 r.

źródło: Archiwum

Major Zdzisław Żórawski

Major Zdzisław Żórawski ucieczkę władcy Rumunii i jego żydowskiej przyjaciółki urządził w 1941 roku dlatego, że obowiązkiem oficera polskiego było „dopomóc koledze w potrzebie"

We wrześniu 1940 roku stolica neutralnej Portugalii odgrywała taką rolę jak Stambuł, mistrzowsko ukazywany nam podczas każdych wakacji w jednym z odcinków „Stawki większej niż życie". Z tą tylko różnicą, że pracującemu dla Moskwy agentowi J-23 nad Tagiem działać byłoby zapewne trudniej niż w Café Rose nad Bosforem, rządzona przez Antónia de Oliveira Salazara Portugalia nie utrzymywała bowiem stosunków ze Związkiem Sowieckim.

W tym czasie w Lizbonie życie toczyło się spokojnie tylko na pozór. W rzeczywistości miasto przypominało scenerię z powieści szpiegowskiej. Roiło się w nim od tajemniczych postaci, kwitł czarny rynek, zawierano spowite mrokiem transakcje, tajne służby różnych krajów mocowały się ze sobą, zatrudniając ludzi, którzy zjawiali się nie wiadomo skąd i nie wiadomo jak znikali. Policja portugalska, choć miała uczestników tych rozgrywek na oku, starała się nie wchodzić, jak wyrażają się znawcy, między ostrza potężnych szermierzy. A byli nimi przede wszystkim ambasada brytyjska i niemiecka. Pierwsza występowała, jak się zdawało, w imieniu „imperium, które może przegrać kilka bitew, ale nie może przegrać wojny". Druga gotowa była napełniać pieniędzmi garście „każdego, kto chciałby dla niej pracować" – wspominał major Zdzisław...