Wintowka, która nie wystrzeliła

źródło: AFP

Borys Sawinkow (z prawej, obok generała Korniłowa). Jesienią roku 1917 mógł jeszcze marzyć o „trzeciej Rosji” w Piotrogrodzie

źródło: Rzeczpospolita

Medal za tzw. Marsz Oddziałów Bredowa, ustanowiony na emigracji. Oddziały rosyjskie formowane w Polsce nie doczekały się własnych odznaczeń

źródło: AFP

Zinaida Gippius, tu spotretowana we frywolnej pozie na rysunku kredką Leona Baksta. Czy naprawdę miała nadzieję, że zostanie La Passionarią bolszewickich jeńców?

II Rzeczpospolita nie miała szans, by wykorzystać swój „rosyjski potencjał" – tysiące antybolszewickich uchodźców, powszechną w Kongresówce znajomość języka i obyczaju rosyjskiego – ani w dniach Bitwy Warszawskiej, ani przez całe dwudziestolecie

W historii, ale bardziej jeszcze w mitologii i popkulturze od zawsze obecny jest motyw garstki mężnych, choć niedobranych ochotników, którzy postanawiają zjednoczyć siły przeciw wszechpotężnemu złu – i, wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu, zwyciężają. Jednoznacznie heroiczny obraz Dawida walczącego z Goliatem doczekał się swojego odbicia w skrzywionym zwierciadle groteski: przez świat baśni wędrują niezliczone wersje Głupich Jasiów i Iwanów-Duraczoków, współczesnych czytelników, urzekają hobbity i krasnoludy rzucające wyzwanie Sauronowi.

Aktywistom, którzy wiosną 1920 r. podjęli trud formowania oddziałów rosyjskich, walczących u boku polskich wojsk z bolszewikami, należy się szacunek. Trudno jednak bodaj przez chwilę nie zauważyć groteskowego wymiaru ich działań: sterany życiem rewolucjonista-zamachowiec o ambicjach literackich i bardzo rozbudowanym ego wraz z pisarzem, poetessą i krytykiem sztuki trafiają do Warszawy, gdzie ogłaszają Józefa Piłsudskiego „mężem opatrznościowym Rosji". Następnie zaś usiłują przekonać do tej wizji byłych żołnierzy carskiej armii wyniszczonych kilkuletnią niemiecką niewolą, niepiśmiennych najczęściej jeńców bolszewickich, internowane oddziały maruderów, zagończyków i najemników od miesięcy grasujących...