XX wiek: Carskie problemy Sowietów

źródło: EAST NEWS

I wojna światowa wymusiła na carze Rosji zaciąganie miliardowych pożyczek za granicą, głównie w państwach ententy. Na zdjęciu: Mikołaj II z rodziną

źródło: EAST NEWS

W chwili wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r. państwo rosyjskie było zadłużone na ok. 50 mld rubli

Bolszewicki dekret o odmowie spłaty carskich długów miał ogromny wpływ na historię ZSRR. Polityczna decyzja pozbawiła kraj zagranicznych środków na odbudowę gospodarki, a jednocześnie spowodowała wprowadzenie nieludzkich metod unowocześniania państwa. Problem udało się rozwiązać dopiero pod koniec XX w.

Wbrew stereotypom utrwalonym przez marksistów, gospodarka przedrewolucyjnej Rosji nie była ani prymitywna, ani opóźniona wobec reszty świata. Wręcz przeciwnie: od czasu wprowadzenia pełnej wymienialności papierowego rubla na złoto, co nastąpiło pod koniec XIX w., imperium Romanowów przeżywało boom ekonomiczny, stając się niezwykle atrakcyjnym obszarem inwestycyjnym. Z drugiej strony, poglądy rosyjskiej szkoły ekonomicznej zaważyły na kształcie gospodarki. Rosja była bowiem państwem, które z pełnym rozmysłem i zaskakująco skutecznie budowało niezależność przemysłu, handlu i rolnictwa w oparciu o dynamicznie rosnący rynek wewnętrzny chroniony „barierami" protekcjonizmu. W takich warunkach państwo odgrywało rolę głównego regulatora i inwestora, dlatego trudno mówić o kapitalizmie w zachodnim stylu. Przykładowo na przełomie XIX i XX w. udział Rosji w światowym handlu podwoił się, ale nadal wynosił tylko 3 proc., mimo że państwo zamieszkiwał co 10 mieszkaniec globu.

Tym niemniej skutki carskiego eksperymentu gospodarczego były co najmniej zastanawiające. Jeśli chodzi o tempo rozwoju, to w latach 1891–1913 gospodarka rosyjska wyprzedzała zagraniczną konkurencję. W okresie 1889–1899 tempo przyrostu wynosiło 8 proc. rocznie, a w kolejnej dekadzie – 6,5 proc. Przejściowy spadek był następstwem przegranej wojny...