Jałta

źródło: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie

≥Palestyna, luty 1945. Polacy protestują przeciwko postanowieniom konferencji jałtańskiej. Na pierwszym planie transparenty: „Byli żołnierze polscy protestują przeciwko nowemu rozbiorowi Polski”, „Polacy otrzymali nagrodę za pięć lat heroicznej walki: totalitarną republikę sowiecką”.

11 lutego 1945. Przywódcy trzech mocarstw ustalają na Krymie powojenny porządek Europy. Stalin uzyskuje akceptację Zachodu na podporządkowanie sobie Polski.

Wznowiona ofensywa sowiecka omija w styczniu 1945 zniszczoną przez Niemców Warszawę i szybko posuwa się na zachód. Oba fronty, wschodni i zachodni, przybliżają sojusz atlantycki do zwycięstwa nad III Rzeszą. Rozstrzygnięcia militarne poprzedza polityczna konferencja trzech głównych mocarstw. W Jałcie, na Półwyspie Krymskim, odbywa się – 4–11 lutego 1945 – narada przywódców USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR. Prezydent Roosevelt, premier Churchill i Stalin decydują o powojennej Europie.

Konferencja jałtańska ustala granice i zasadniczo ustrój powojennej Polski. Przyjęty zostaje dyktat Stalina, by ziemie wschodnie II RP przejął Związek Sowiecki. W planach „wielkiej trójki" Polska zostaje arbitralnie przesunięta na zachód, a jej polityczna podległość Sowietom, mimo uspokajających uroczystych zaklęć, staje się oczywista. Sojusznicy Polski, USA i WB, odbierają Polsce niepodległość.

Anthony Eden (minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii)

Tematem, któremu poświęciliśmy w Jałcie najwięcej czasu, była sprawa Polski. [...] Obecny stan rzeczy – Rosjanie uznający komitet lubelski [utworzony 31 grudnia 1944 przez komunistów rząd Edwarda Osóbki-Morawskiego], my zaś rząd londyński – nie powinien trwać dłużej. Jedynym na to lekarstwem jest, naszym zdaniem, utworzenie rządu tymczasowego, zobowiązanego do przeprowadzenia wolnych...