Wygnani za bycie Polakami

autor zdjęcia: Robert Gardziński

źródło: Fotorzepa

Irenę Persak wywieziono na Sybir z Wołynia w lutym 1940 r. Do Polski wróciła dopiero sześć lat później, ale już nie w rodzinne strony

Zabrano ich z domów w środku mroźnej, lutowej nocy. Na Syberii rąbali tajgę, w Uzbekistanie walczyli z głodem, 
w Kazachstanie przeżyli epidemię tyfusu. Z 14-osobowej rodziny Witasów do nowej Polski wróciło tylko siedmioro.

Był 9 lutego, jak stryjkowie przynieśli mi z lasu zamarzniętą sowę. Cóż to była za ciekawostka! Nie mogłam się doczekać, aż się rozmrozi, by ją dokładnie obejrzeć – wspomina 85-letnia Irena Persak, z domu Witas. – Na Wołyniu zimy były takie, że sanie wyciągało się jesienią, a na wóz zamieniało dopiero wiosną. Jednak zima 1940 r. była wyjątkowo mroźna.

Róże, pluskwy i skakanka

Sowa nie zdążyła odtajać, gdy o 3 w nocy 10 lutego pod dom rodziny pani Ireny przyszli enkawudziści, miejscowi Ukraińcy i Żyd. We wsi Stojanów kolonia Maziarnia mieszkały 32 rodziny, w tym tylko pięć polskich, ich domy były najokazalsze. – Nasz dopiero się budował, tymczasem mieszkaliśmy u babci z jej trzema córkami i czterema synami – wspomina pani Irena. – Dom był duży, sześcioizbowy, my jako trzyosobowa rodzina zajmowaliśmy największy pokój. Spędzili do niego 14 osób ze wszystkich gospodarstw Witasów. Babcia – dumna krakowianka – siadać na podłodze nie chciała, „przybysze" nie pozostawili jej jednak wyboru. Odczytali nam rozkaz przeniesienia „w inny rejon" i dali 20 minut na spakowanie się.

Wywózka na Syberię 10 lutego 1940 r. była pierwszą z czterech w czasie II wojny światowej. Rosjanie mówią o 320 tys. osób wywiezionych w ciągu półtora roku, IPN – o 800 tys., mniej ostrożne szacunki wspominają nawet o 1,3 mln. Wywożeni...