Podporucznik Roth

źródło: Plus Minus

„Samotny wizjoner. Joseph Roth we wspomnieniach przyjaciół, esejach krytycznych i artykułach” Wydawnictwo Austeria, Kraków 2013

Ci, którzy poznali już książki Josepha Rotha, czytać będą ten tom w nadziei, 
że dotrze do nich zachowany w czyjejś pamięci gest czy fraza. Dla innych legenda pogrobowca Monarchii Naddunajskiej dopiero teraz zapłonie jasnym płomieniem.

Jako debiutant bolał, że mylono go z głośnym i nieco starszym wówczas Eugenem Rothem. Dziś jeszcze zdarza się, że telewizyjne szczebiotki, słysząc nazwisko „Roth", zaczynają opowiadać o niezłym, ongiś uznawanym za skandalizującego, prozaiku amerykańskim Philipie. Josephowi, spoczywającemu na paryskim cmentarzu Thiais, może to być obojętne – bankrut i emigrant w wytartych, wąskich spodniach opisał w sposób doskonały (co zazwyczaj nie udaje się całym, dobrze opłacanym sztabom speców od regional studies) pewną cywilizację: „Wszędzie istniały – pisał – takie same kawiarnie z okopconymi sklepieniami i mrocznymi niszami, w których przesiadywali szachiści niczym przedziwne ptaszyska, kawiarnie z bufetami pełnymi kolorowych butelek i błyszczących szklanic, które obsługiwały złotowłose i biuściaste kasjerki. W niemal wszystkich kawiarniach cesarstwa snuł się na nieco już sztywnych, wyprostowanych nogach kelner, z serwetą w ręce, z bokobrodami, odległa, pokorna kopia Jego Wysokości, dostojnego bokobrodego pana, do którego należały wszystkie kraje Korony, wszyscy żandarmi,...