To, co jest źródłem tożsamości narodowej, wymaga szczególnej troski

Już 1 stycznia 2026 r. wchodzą w życie przepisy o obowiązku sporządzania planów ochrony dóbr kultury na czas wojny i instrukcji na wypadek sytuacji kryzysowych.

W ostatnich dniach głośno jest o dokonanym przez Niemcy zwrocie na rzecz Polski rękopisów pergaminowych z lat 1215–1466, które zostały skradzione w 1940 r. ze zbiorów Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Polska starała się o ich odzyskanie blisko osiemdziesiąt lat, bo już od 1948 r. Niestety, wiele innych dóbr kultury utraconych w czasie wojen pozostaje zaginionych – część z nich, ukryta w prywatnych zbiorach, może nigdy nie ujrzy światła dziennego, a inne uległy zniszczeniu. W razie wojny dobrom kultury grożą bowiem planowane, systemowe grabieże, ale także zwykłe rabunki, uszkodzenia czy całkowite zniszczenie w wyniku działań wojennych (np. pożary, ostrzały).

Dobra kultury to dobra narodu

Problem związany z utratą dóbr kultury w czasie wojny znany jest ludzkości od czasów starożytnych – niszczenie i podpalenia zdobytych miast, a także kradzieże skarbów, były zawsze ich elementem. Dopiero w świetle dramatycznych doświadczeń drugiej wojny światowej powstała konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisana w Hadze w 1954 r. („konwencja”) wraz z regulaminem wykonawczym do tej konwencji oraz protokołem o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego („protokół”), uzupełnione następnie drugim protokołem z 26 marca 1999 r. Ich założenia w polskim prawie dotychczas spełniała przede wszystkim ustawa...