Biblioteki zamiast barykad

autor zdjęcia: Mirosław Owczarek

źródło: Plus Minus

Dzisiaj niezbyt lubimy utopie, bo kojarzą nam się z komunizmem. Ale jak pisał Max Weber, gdyby Kolumb nie próbował dotrzeć drogą morską do Indii (co w jego czasach było oczywiście niemożliwe, utopijne), to nie odkryłby Ameryki.

Zwykły obywatel kojarzy socjologię dwojako: albo jako dziedzinę sondaży telefonicznych przewidujących (przeważnie mylnie) wyniki wyborów czy popularność partii politycznych, albo jako przyozdobioną tytułami profesorskimi i poważnymi minami potoczną mądrość „socjologów telewizyjnych". Tymczasem socjologia to całkiem poważna nauka, która zbliża się powoli do dwusetnych urodzin.

Niestety, demonstrując słabą i wstydliwą tożsamość, ciągle przeszkadza sama sobie w uznaniu swojego miejsca w rodzinie nauk. Rozwojowi socjologii często towarzyszy klimat zwątpienia i sceptycyzmu. Co jakiś czas dominuje ton pesymistyczny: mowa o kryzysie socjologii, regresie, jałowości, wyczerpaniu paradygmatu. Pod koniec stulecia wybitny socjolog amerykański Immanuel Wallerstein wzywał do „odmyślenia dziewiętnastego wieku", a więc odrzucenia klasyków dyscypliny i rozpoczęcia wszystkiego od nowa, a kilka lat później sławny socjolog niemiecki Ulrich Beck twierdził, że socjologia „musi być wynaleziona na nowo dla XXI wieku". I tak co jakiś czas – bez końca.

W ostatnich czasach pojawia się w socjologii nowe, groźne dla jej racjonalnego jądra pęknięcie. Z jednej strony ciągle modny postmodernizm głosi niemożliwość naukowego badania społeczeństwa ze względu na jego rzekomą fragmentaryczność, atomizację, płynność, przypadkowość zmian. Co najwyżej socjologia może dostarczać błyskotliwych obserwacji,...