Potęga mitu

źródło: Muzeum Literatury/East News

Taka gmina: Malownicze, kresowe błoto w latach 30.

źródło: Muzeum Literatury/East News

Pyzaty obrońca Przedmurza, czyli ksiądz kapelan w randze chorążego sztabowego niedaleko granicy polsko-sowieckiej

źródło: Forum

Nie sposób pisać historii Kresów, nie uwzględniając tamtejszych społeczności żydowskich. Na zdjęciu: uliczka we Włodzimierzu Wołyńskim

Na dawnych Kresach żyją obecnie inne narody, 
z których większość nie pamięta polskiej obecności, a jeżeli pamięta, to stara się ją 
– czasami brutalnie – z pamięci wymazać. 
Należy to traktować z zimną krwią – jako sprawy drugorzędne, mimo że emocje mówią coś innego. Bo Kresy to przede wszystkim źródło kultury koniecznej do samoidentyfikacji Polaków.

W literaturze angielskiej najwięksi patrioci to ci urodzeni na brytyjskich „Kresach", od Indii (Rudyard Kipling) po Szkocję (Arthur Conan Doyle).  We Francji, pomimo flirtu z marksizmem, urodzony w Algierii Albert Camus pozostał przez całe życie zdecydowanym frankofilem. W Niemczech Prusacy (pisarze i zwykli obywatele) byli i są o wiele bardziej patriotyczni, żeby nie powiedzieć szowinistyczni, niż mieszkańcy Nadrenii.

Podobnie jest w Polsce. Do wieku XX polska literatura toczy się głównie na Kresach. To tam żyli i walczyli Kmicic i Skrzetuski, Pan Tadeusz i Pan Wołodyjowski, Beniowski i Salomea ze „Srebrnego Snu...". Niektórzy Polacy odbierają to neurotycznie, jak gdyby wstydząc się tego, że reprezentują pod tym względem europejską normę. Ale nic w tym dziwnego ani gorszącego, że kultury ekspansywne (a do takich należała kiedyś kultura polska) mają swoich wybitnych przedstawicieli właśnie na „Kresach" lub traktują „Kresy" jako centrum swoich powieściowych narracji.

Dla Polski istnieją dodatkowe powody, aby pamiętać o Kresach. Są one, jak to ujął Timothy Snyder, ziemiami „skrwawionymi" – skrwawionymi w znacznej mierze polską krwią.  Wprawdzie niektórzy Francuzi urodzeni w Algierii doświadczyli straszliwego barbarzyństwa przed śmiercią z rąk swoich byłych podwładnych, a wycofywanie się z kolonii angielskich też nie obyło się bez zabójstw byłych...