Prezes okresu przełomu

autor zdjęcia: Tomasz Wierzejski

źródło: Fotonova

Do dzisiaj nie znamy odpowiedzi na wszystkie pytania, które zrodziły się po tragicznej śmierci Waleriana Pańki (1941–1991) – przypomina autor

autor zdjęcia: Sławomir Mielnik

źródło: Fotorzepa

Wolna Polska potrzebowała Najwyższej Izby Kontroli wolnej 
od wpływów politycznych 
i partyjnych, nastawionej bezpośrednio na realizację interesu 
i dobra społecznego. Było to zadanie nie tylko organizacyjne, 
ale i związane z budową nowego etosu kontrolerskiego – pisze 
szef NIK.

Przychodzi taki czas w historii, kiedy nagle trzeba budować niemal wszystkie instytucje państwa na nowych zasadach. W XX wieku mieliśmy taką sytuację dwa razy. Najpierw w 1918 roku po pierwszej wojnie światowej, kiedy po 123 latach niewoli odzyskaliśmy niepodległość, i później – po roku 1989, kiedy spontanicznie odrzuciliśmy PRL, m.in. z powodu niefunkcjonalności jego scentralizowanych i zbiurokratyzowanych instytucji.

Problemem, który zazwyczaj powstaje w takich sytuacjach, jest potrzeba stworzenia czegoś z niczego. W normalnie rozwijającym się kraju instytucje państwowe są odpowiedzią na naturalne potrzeby społeczeństwa. Kształtują się równocześnie z jego rozwojem i rozwojem jego potrzeb. Razem z nim dojrzewają także kompetentne kadry, zdolne tymi instytucjami zarządzać.

U progu suwerenności natomiast mamy do czynienia z instytucjami niefunkcjonalnymi, bo często narzuconymi z zewnątrz, które niekoniecznie odpowiadają na potrzeby i oczekiwania tego konkretnego społeczeństwa. Kadry, pozostające wówczas do dyspozycji, są na ogół kompetentne rutynowo i zorientowane na wolę i interesy zewnętrznego suwerena, a nie na aspiracje i potrzeby szukającego dopiero własnych dróg rozwoju społeczeństwa.

Najprostszym nasuwającym się sposobem odbudowywania instytucji jest sięgnięcie do gotowych wzorów funkcjonujących w tych krajach, w których rozwijały się one...