Odważni, obojętni lub okrutni

źródło: RIA Novosti/AFP

Litewskie Żydówki prowadzone na miejsce straceń przez miejscowych kolaborantów

źródło: reporter

Instytut Yad Vashem i drzewko Sprawiedliwego – Raoula Wallenberga: szwedzkiego dyplomaty, który pracując na Węgrzech przyczynił się do uratowania tysięcy Żydów

Żadna opowieść o postawach wobec Zagłady 
nie powinna być pretekstem do pospiesznej, płytkiej stygmatyzacji czy też gloryfikacji całych narodów.

Obok Niemiec był jeszcze jeden kraj, o którym można powiedzieć, że w pełnym sensie tego słowa uczestniczył w dziele Zagłady. Tym krajem była Rumunia. Gdy pod dyktatorskimi rządami marszałka Iona Antonescu w 1940 r. weszła ona w sojusz z hitlerowskimi Niemcami, rozpoczęto wydawanie rozporządzeń dyskryminujących rumuńskich Żydów. Prawie wszystkich pozbawiono obywatelstwa, skazując kilkusettysięczną rzeszę ludzką na brak jakiejkolwiek ochrony prawnej. Najgorsze przyszło jednak w chwili ataku Niemiec na Związek Sowiecki. Wojska rumuńskie uczestniczyły w nim jako sojusznik Hitlera. W zamian Rumunia otrzymała od Niemców nie tylko część Mołdawii zabraną Rumunii w 1940 r. przez ZSRS, ale też ukraińskie terytorium na wschód od Dniestru (tzw. Transnistrię), łącznie z Odessą. To tam koncentrowała się liczna populacja Żydów, podobnie jak we wschodnich prowincjach „starej", przedwojennej Rumunii.

Wagony w pełnym słońcu

Już w pierwszych dniach wojny w mieście Jassy, stolicy rumuńskiej Mołdawii, doszło do straszliwego pogromu, którego ofiarami padło kilkanaście tysięcy Żydów. Jeszcze więcej ofiar pochłonęła zagłada żydowskiej Odessy leżącej na terytorium Transnistrii. Jesienią 1941 r., a więc już w jakiś czas po przejściu frontu, w ciągu trzech dni wymordowano tam około 30 tysięcy osób. Ludzi zabijano na ulicach, większość jednak zginęła w portowych...