Parodia i pastisz w prawie autorskim – czy to już fair use?

Przed nami istotne rozstrzygnięcie TSUE dotyczące pastiszu w prawie autorskim. Unijny Trybunał stanie przed decyzją, czy „otworzyć” zakres tego wyjątku, tworząc niezwykle szeroką klauzulę uprawniającą do modyfikowania cudzych utworów.

W prawie autorskim istnieją dwa modele regulacji uprawniającej użytkowników do wkraczania w prawa autorskie w określonych uzasadnionych przypadkach. Są nimi fair use oraz dozwolony użytek.

W krajach common law stosuje się klauzulę fair use, polegającą na ważeniu kolidujących praw autorskich z interesami użytkowników oraz generalnie społeczeństwa. Prawo przewiduje jedynie cztery czynniki (cel i charakter wykorzystania, rodzaj i natura chronionego utworu, ilość i istotność wykorzystanej części oraz wpływ wykorzystania na potencjalny rynek), które dla takiej oceny powinny mieć zastosowanie. W tych systemach to głównie sądy są odpowiedzialne za dostosowanie prawa do współczesnych realiów oraz odpowiednie wyznaczenie granic dozwolonego działania (obecnie właśnie na podstawie tej instytucji sądy będą rozstrzygać, czy i w jakim zakresie dozwolone jest korzystanie z utworów na potrzeby uczenia algorytmów sztucznej inteligencji, w tym jej generatywnej odmiany).

Wyjątki i ograniczenia

W prawie kontynentalnym, opartym na pozytywizmie prawniczym, w tym w UE, uprawnienia użytkowników reguluje się poprzez wprowadzenie wyjątków i ograniczeń (w Polsce określanych jako „dozwolony użytek”). Są to zatem przepisy, które przewidują, w jakich konkretnych...